Khi công tố viên liên bang không được phép làm đúng công việc của mình: Vụ Siebert và Letitia James

Một nền dân chủ chỉ có thể đứng vững khi luật pháp được thực thi độc lập, không bị chi phối bởi những tính toán chính trị nhất thời. Thế nhưng, những gì vừa xảy ra với công tố viên liên bang Erik Siebert cho thấy ranh giới ấy đang bị xóa nhòa dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Siebert, U.S. Attorney tại Eastern District of Virginia, được giao điều tra Tổng Chưởng lý New York Letitia James về cáo buộc gian lận thế chấp. Sau nhiều tháng làm việc, ông và đội ngũ kết luận rằng không đủ bằng chứng để khởi tố. Đó là một quyết định chuyên môn, dựa trên bằng chứng và quy trình pháp lý – đúng như cách mà một công tố viên độc lập cần hành xử.

Nhưng quyết định này đã lập tức khiến Tổng thống Trump nổi giận. Công khai trên truyền thông, ông yêu cầu sa thải Siebert vì “không khởi tố được” James – một đối thủ chính trị nổi tiếng từng theo đuổi nhiều vụ kiện chống Trump. Trong chớp mắt, ranh giới giữa pháp luật và chính trị đã bị xóa mờ: công tố viên không còn bị đánh giá bởi năng lực, mà bởi mức độ trung thành với ý chí của người đứng đầu hành pháp.

Sự kiện Siebert từ chức sau đó không chỉ là câu chuyện cá nhân. Nó là một thông điệp lạnh lùng gửi đến toàn bộ hệ thống: nếu một công tố viên liên bang không đáp ứng kỳ vọng chính trị, sự nghiệp của họ sẽ chấm dứt. Đây chính là “hiệu ứng sợ hãi” – khi những người giữ vai trò bảo vệ pháp quyền buộc phải lựa chọn giữa lương tâm nghề nghiệp và an toàn cá nhân.

Truyền thống lâu đời của Mỹ coi Bộ Tư pháp là cơ quan thực thi pháp luật độc lập, có quyền miễn nhiễm trước những can thiệp trực tiếp từ Nhà Trắng. Vụ Siebert cho thấy nguyên tắc này đang bị bào mòn. Nếu một Tổng thống có thể dùng quyền lực để sa thải bất kỳ công tố viên nào từ chối phục vụ mục tiêu chính trị, thì nền pháp quyền Mỹ đang đứng trước nguy cơ trở thành công cụ của cá nhân.

Khi một công tố viên không còn được phép làm đúng công việc của mình, kẻ thua thiệt không chỉ là Erik Siebert hay Letitia James. Kẻ thua thiệt chính là nền dân chủ Mỹ.