FBK ĐỖ PHƯƠNG HIỀN PHÂN TÍCH DỰ ÁN LÀNG OLYMPIC CỦA VINGROUP:

Dự án Khu đô thị thể thao Olympic tại Hà Nội đang được đẩy mạnh với quy mô khổng lồ hơn chín nghìn hecta, tổng vốn lên tới hơn chín trăm nghìn tỷ đồng, nhằm biến thủ đô thành nơi đủ tiêu chuẩn đăng cai các sự kiện lớn như ASIAD hay Olympic. Thế nhưng, đằng sau những lời hứa hẹn về tầm nhìn dài hạn và phát triển đô thị, nhiều người dân đặt câu hỏi về tính cần thiết khi Hà Nội vẫn đang vật lộn với giao thông ùn tắc, ngập lụt triền miên, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và thiếu trường học trầm trọng. Đây không phải dự án tư nhân thuần túy của Vingroup mà là quyết định từ Hội đồng Nhân dân thành phố, với vốn nhà đầu tư chỉ chiếm khoảng một phần bảy, còn lại chủ yếu từ vay nợ và các nguồn khác, tiềm ẩn rủi ro lớn cho ngân sách công nếu có lợi ích nhóm chen vào.

Nhìn sâu hơn, dự án này gợi nhớ mạnh mẽ đến sân vận động hoa sen của Evergrande ở Quảng Châu, từng được quảng bá là lớn nhất hành tinh với vốn hai tỷ đô la, khởi công năm 2020 nhưng nay đắp chiếu sau khi tập đoàn phá sản, chủ tịch Hứa Gia Ấn bị bắt vì lừa đảo. Evergrande từng dùng sân bóng để lấy đất xung quanh phát triển bất động sản, hứa hẹn đưa đội tuyển Trung Quốc vào World Cup, nhưng thực tế đội bóng của quốc gia tỷ dân vẫn chưa chạm nổi cúp châu Á. Tương tự, sân Trống Đồng tại Hà Nội với sức chứa một trăm ba mươi lăm nghìn chỗ, lấy cảm hứng từ trống đồng và chim Lạc, có thể cướp ngôi lớn nhất thế giới, nhưng rủi ro lặp lại kịch bản đắp chiếu là có thật nếu Vingroup gặp khủng hoảng.

Tài chính của Vingroup đang ở tình trạng báo động, với nợ phải trả vượt chín trăm hai mươi sáu nghìn tỷ đồng, gấp hơn năm lần vốn chủ sở hữu. Dù truyền thông nhấn mạnh lợi nhuận tăng vọt hơn bảy nghìn tỷ trong chín tháng đầu năm, thực tế doanh thu quý ba giảm ba mươi tám phần trăm, mảng bất động sản sụt tám mươi phần trăm. VinFast, cỗ máy đốt tiền, lỗ lũy kế gần năm mươi nghìn tỷ, riêng quý ba lỗ thêm mười chín nghìn tỷ do chi phí sản xuất và bảo hành vọt cao, dù doanh thu tăng nhẹ. Lợi nhuận dương chủ yếu nhờ bút toán từ việc ông Phạm Nhật Vượng mua lại Novatech với giá cao hơn định giá, tạo lợi nhuận ảo khoảng chín trăm triệu đô la, nhưng bản chất là tách chi phí nghiên cứu phát triển để làm đẹp sổ sách, rồi cho thuê lại. Không có khoản này, tập đoàn lỗ trước thuế hơn hai mươi bảy nghìn tỷ.

Nợ vay tài chính lên ba trăm hai mươi nghìn tỷ, tăng bốn mươi bốn phần trăm, chi phí lãi vay chín tháng hơn hai mươi ba nghìn tỷ, tỷ lệ đòn bẩy vượt ngưỡng an toàn. Tiền mặt hơn bảy mươi nghìn tỷ nghe hoành tráng nhưng thực chất từ đặt cọc khách hàng và hợp tác đầu tư, không phải từ kinh doanh cốt lõi. Khoản đặt cọc từ đối tác tăng vọt hơn một trăm mười nghìn tỷ, có dấu hiệu dùng công ty sân sau vay trái phiếu rồi đổ vốn vào dưới danh nghĩa hợp tác, che giấu nợ thực. Tổng nợ phải trả cho nhà cung cấp và đối tác vượt ba trăm nghìn tỷ, trong khi doanh thu tương lai từ khách chỉ hơn một trăm năm mươi nghìn tỷ, nghĩa là ngay cả bàn giao hết cũng không đủ trả nợ, tạo mất cân đối nghiêm trọng.

Cách làm của Vingroup giống hệt Evergrande: lũng đoạn chính sách qua quan hệ thân hữu, thâu tóm đất đai qua dự án công tư để làm giàu từ bất động sản, làm xe điện lỗ nặng, lấn biển như ở Cần Giờ gây tranh cãi môi trường, thổi giá cổ phiếu bằng siêu dự án như đường sắt cao tốc và metro, bán nhà trên giấy để hút vốn không lãi suất. Trước khi sụp đổ, Hứa Gia Ấn cũng được tâng bốc là tỷ phú từ thiện, được chính quyền hậu thuẫn, truyền thông ca ngợi nhờ tiền bạc và quyền lực trong hệ thống độc tài. Ở Việt Nam, tình hình tương tự: báo chí tô hồng thành tựu, kiện tụng ai phê phán, trong khi thực tế kinh tế đang bộc lộ nhiều vấn đề.

Thất nghiệp tràn lan, đặc biệt thất nghiệp ẩn và bán thất nghiệp, nhiều người làm việc dưới mức, thu nhập thực tế giảm sau lạm phát. Cửa hàng mặt phố trả bằng hàng loạt, rao bán ngày càng nhiều do kinh doanh ế ẩm. Giá cả leo thang từ thực phẩm đến nhà đất, khiến dân thường vật vã. Y tế công quá tải, chờ đợi dài, thiếu thuốc, giáo dục tồi tệ với lớp học đông đúc, dạy thêm tràn lan, chất lượng thấp. Dù GDP tăng tám phần trăm, tăng trưởng chủ yếu lợi cho nhóm giàu, bất bình đẳng lớn, giàu siêu giàu còn nghèo càng nghèo, dẫn đến di cư nước ngoài kiếm sống.

Nếu tình hình dân sinh chịu không nổi nữa, chính phủ có thể buộc siết nợ như ba lằn ranh đỏ ở Trung Quốc, hạn chế vay thêm cho các ông lớn nợ cao như Vingroup. Lúc đó, không vay được sẽ chậm bàn giao dự án, mất đặt cọc khách hàng, vỡ nợ trái phiếu, ngân hàng lao đao, cổ phiếu sập, siêu dự án đắp chiếu, ông Vượng mất kiểm soát, có thể bị điều tra. Hậu quả lan rộng: bất động sản đóng băng, doanh nghiệp nhỏ phá sản, thất nghiệp bùng nổ, dân biểu tình. Rủi ro này không xa, vì lịch sử cho thấy không phải ai nợ cao cũng sống sót, đặc biệt khi bong bóng bất động sản vỡ. Hiện tại mọi thứ vẫn chạy nhờ tăng trưởng và hậu thuẫn, nhưng tích tụ lâu dài có thể dẫn đến thay đổi đột ngột.

Đỗ Phương Hiền.