Death of a Salesman [*]

Nghĩa Bùi

Charlie Kirk chết rồi. Anh ta bị giết bởi một viên đạn, bắn đi từ cự ly 200m, khi đang ngồi trên một sân khấu dã chiến trong khuôn viên đại học Utah Valley University, miệng còn mở vì đang tranh cãi về đề tài người chuyển giới và nạn xả súng hàng loạt ở Mỹ.
Một phát súng vang lên khô khốc ngay sau giờ ngọ, giữa thanh thiên bạch nhật, tại một điểm dừng trong chuyến lưu diễn “American Comeback Tour” — phương tiện anh ta dùng để phô trương sức mạnh qua các cuộc đấu trí với sinh viên dưới khẩu hiệu “Hãy chứng minh tôi sai.”
Cự ly vừa phải, vị trí thuận lợi từ toà nhà gần đó, sự chính xác của cú bắn — tất cả cho thấy một mưu toan có chủ đích. Chắc chắn đây không phải là một vụ nổ súng bừa bãi, mà là một hành động được tính toán kỹ lưỡng.
Không thể viết về cái chết của Charlie Kirk mà không nói về cuộc đời của anh ta. Chỉ 31 tuổi mà Kirk đã tạo được cho mình hình ảnh một trong những nhân vật nổi bật và gây chia rẽ nhất trong giới hữu khuynh Mỹ. Kirk sáng lập tổ chức Turning Point USA năm mới 18 tuổi, và trong thập niên kế tiếp biến nó thành một đế chế sinh viên với nguồn tài trợ dồi dào cùng với một kênh truyền thông bảo thủ.
Đến năm 2019, doanh thu của TPUSA đã lên gần 30 triệu đô la một năm. Bản thân Kirk cũng nhận mức lương sáu con số. Cùng với podcast, hợp đồng xuất bản sách, phí diễn thuyết, và bất động sản sở hữu ở Arizona, Kirk nghiễm nhiên trở thành triệu phú nhiều lần trước khi bước sang tuổi 30.
Song tài sản của Charlie Kirk không được gầy dựng dựa trên phát minh, nghệ thuật, hay thậm chí trên chính sách. Mà nó được xây dựng dựa trên sự chia rẽ, trên việc biến các nhóm người thiểu số thành những chiếc bao cát cho khán giả đấm đá hòng gây những tràng pháo tay và gây quỹ. Sự nghiệp của Charlie Kirk là một quá trình tôi luyện sự khinh miệt: người nhập cư bị miêu tả như kẻ xâm lược, người LGBTQ+ bị xem như những kẻ săn mồi, người vô gia cư bị cho là những kẻ thất bại về mặt đạo đức.
Kirk mài giũa một phong cách không phải để thuyết phục mà để làm nhục. Anh ta khoái chí mỗi khi phơi bày được sự yếu đuối của những người sinh viên dám thách thức anh ta trong các cuộc tranh luận tại các trường đại học. Những người ủng hộ Kirk gọi anh ta là kẻ dũng cảm, phát ngôn nhân cho sự thật, sẵn sàng nói những điều người khác không dám nói.
Những người chỉ trích Kirk thì xem anh ta như một gã mị dân trong bộ vest được đo ni may cắt cẩn thận, làm tiền bằng miệng lưỡi tàn độc, và nuôi dưỡng một lượng lớn khán giả nghiện được bày tỏ sự phẫn nộ. Trớ trêu thay, kẻ lâu nay rao bán sự sợ hãi rằng văn hoá người da trắng đang mai một (và người da màu chính là thủ phạm) đã bị giết bởi một hành vi bạo lực chính trị.
Cho dù động lực của kẻ nổ súng là ý thức hệ hay vì bất bình, hoặc vì những bất ổn tâm thần nào đó, cái chết của Kirk buộc chúng ta phải đối mặt với thực tế rằng nước Mỹ đang chìm ngập trong súng đạn và bất bình đẳng. Chỉ riêng năm 2023 tại Mỹ đã có 46.700 cái chết liên quan đến súng. Đa số là tự tử, nhưng hơn 17.000 người là bị giết. Các vụ xả súng hàng loạt xảy ra thường xuyên đến độ cứ mười lăm người Mỹ thì có một người đã tận mắt chứng kiến một vụ.
Năm ngoái, Tổng Y sĩ Quốc Gia tuyên bố bạo lực súng đạn là một mối nguy hiểm khẩn cấp đối với sức khỏe cộng đồng — định danh này thường chỉ dành cho đại dịch hay thuốc phiện. Những con số thương vong thật đáng kinh ngạc. Nhưng hơn thế nữa, bầu không khí đầy sợ hãi cũng đáng lo không kém: đằng sau các cuộc tụ tập công cộng đông người là bóng ma của những gì có thể xảy ra nếu một kẻ điên nào đó — với khẩu súng trường có tầm ngắm tốt, bụng chứa đầy thù hận — nổi hứng ra tay.
Trong nhiều năm qua, Kirk luôn nói với khán giả của anh ta rằng mối đe dọa thực sự đối với an ninh của nước Mỹ đến từ những người nhập cư bất hợp pháp, từ các giáo viên “woke” (thức tỉnh), từ những người chuyển giới đòi hỏi được xã hội công nhận. Charlie Kirk sống nhờ gieo rắc mầm nghi ngờ đối với các thành phần dễ bị tổn thương.
Thế nhưng, cái bạo lực vừa giết chết Charlie Kirk lại không đến từ những cộng đồng anh ta phỉ báng mà từ chính bầu không khí sợ hãi, giận dữ và dễ dàng tiếp cận súng đạn mà anh ta góp phần tạo nên — một sự trớ trêu đầy cay đắng. Và hệ luỵ của nó không chỉ giới hạn ở Charlie Kirk.
Nhưng những điều này không có nghĩa rằng Kirk đáng chết. Giết người vì lý do chính trị là một điều đáng lên án, bất kể vì mục tiêu gì. Cái chết của Charlie Kirk là một bi kịch đối với gia đình anh ta, với những người ủng hộ anh ta, và đối với cả một quốc gia vốn đã chao đảo dưới sức nặng của sự phân cực. Nhưng cũng thật bất lương nếu ta bỏ qua, không nhắc tới di sản mà Charlie Kirk để lại.
Kirk đã bình thường hóa việc miệt thị người khác như một chiến lược chính trị. Anh ta làm giàu và tạo danh tiếng bằng cách dạy cho bá tánh khinh miệt những người khác biệt; coi người nghèo, người đồng tính, người nhập cư là đối tượng để chế giễu chứ không phải là đồng bào — hay tệ hơn, là đồng loại.
Sự kiện Charlie Kirk bị giết đang được dùng như một thứ vũ khí: một số người coi đó là bằng chứng cho thấy phe bảo thủ đang bị tấn công; một số khác coi đó là lời nhắc nhở đáng sợ về khả năng bạo lực được kích động bởi những lời lẽ thiếu kiểm soát rót vào tai một công chúng võ trang cùng mình. Rồi cả hai bên sẽ cố kéo Charlie Kirk về phe mình.
Nhưng có một câu hỏi sâu xa hơn: chúng ta đang xây dựng nên loại hình chính trị nào khi lòng căm thù được dùng làm mô hình kinh doanh, và khi viên đạn kinh doanh đó nẩy bật lại, trúng ta đổ máu?
Cái chết của Charlie Kirk không phải là một sự minh oan mà là một lời cảnh báo. Nó nhắc nhở ta rằng lời nói có hậu quả; rằng bạo lực sinh ra bạo lực; rằng một quốc gia cho phép thù hận và súng đạn hoà trộn với nhau không kiểm soát sẽ tự chôn xác mình.
Ta không thể thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn này bằng cách treo cờ rủ hay dành ra một phút mặc niệm. Ta chỉ thoát được một khi ta chọn đặt phẩm giá con người lên trên những tràng pháo tay tán thưởng khi nhân phẩm ấy bị chà đạp.
-ianbui dịch
Nguyên tác Mary Geddry
Writer & Political Analyst / Oregon
https://substack.com/@marygeddry/note/c-154566754
[*] dịch giả mượn từ tên một vở kịch của Arthur Miller