Trong nền chính trị Mỹ hiện đại, truyền thông không chỉ là kênh đưa tin mà đã trở thành chiến trường. Một trong những chiến thuật nổi bật là “phục kích truyền thông” – cố tình sắp đặt các tình huống trực tiếp để đưa đối thủ vào thế bị động, tạo hình ảnh áp đảo trước công chúng. Donald Trump là người sử dụng thành thạo chiến thuật này, từ giai đoạn ông bước chân vào chính trường đến tận ngày nay.
Phục kích truyền thông có hai đặc điểm then chốt: bất ngờ và trực tiếp. Đó là khi một lãnh đạo hoặc ứng viên chuẩn bị trước số liệu, tình huống, hoặc dàn dựng bối cảnh rồi tung ra đúng lúc ống kính đang bật. Mục tiêu là đẩy đối thủ vào thế phải phản ứng ngay lập tức, không có thời gian tra cứu hay tham vấn cố vấn. Các cuộc tranh luận nội bộ Cộng hòa năm 2016, buổi gặp Pelosi và Schumer trong Phòng Bầu dục (2018), và mới đây là màn chất vấn Chủ tịch Fed Jerome Powell về chi phí xây dựng là những ví dụ điển hình.
Với các chính trị gia xuất thân từ truyền thông giải trí như Trump, lợi thế này càng rõ rệt. Ông hiểu rằng trong thời đại mạng xã hội, một vài câu thoại kịch tính được phát trực tiếp sẽ lan truyền nhanh hơn mọi phân tích chính sách. Bởi vậy, Trump thường biến các cuộc họp kín thành sự kiện công khai, với ông là nhân vật trung tâm, chủ động dẫn dắt câu chuyện theo kịch bản định sẵn.
Tuy nhiên, chiến thuật này là con dao hai lưỡi. Một khi đối thủ đủ bản lĩnh và chuẩn bị, cú “ra đòn” có thể phản tác dụng ngay lập tức. Cuộc chạm trán với Powell là ví dụ: khi Trump nêu con số 3,1 tỷ USD với ý định tạo kịch tính, Powell bình tĩnh phản bác: “Tòa nhà đó đã hoàn thành từ 5 năm trước.” Câu trả lời ngắn gọn này phá hỏng hoàn toàn bối cảnh mà Trump dàn dựng, biến kẻ tấn công thành người bị động, để lại ấn tượng ngược.
Hệ quả của chiến thuật phục kích truyền thông là sự nghèo nàn của nội dung chính sách. Trọng tâm bị chuyển từ việc thảo luận các giải pháp dài hạn sang các khoảnh khắc kịch tính mang tính giải trí. Ở góc độ tâm lý đám đông, chiến thuật này có tác dụng mạnh với cử tri ủng hộ, nhưng lâu dài gây xói mòn niềm tin vào chính trị, vì biến những vấn đề nghiêm túc thành màn trình diễn.
Trong bối cảnh truyền thông số, chiến thuật phục kích sẽ còn xuất hiện. Nhưng nếu không có nội dung chính sách vững chắc đi kèm, nó chỉ tạo ra “hiệu ứng sân khấu” ngắn hạn. Khi công chúng bắt đầu phân biệt được đâu là show và đâu là thực chất, lợi thế này sẽ phai nhạt, như cách Powell đã chứng minh trong khoảnh khắc tưởng chừng được Trump tính toán kỹ lưỡng.
