JB Nguyễn Hữu Vinh
Khúc dạo đầu của một bi kịch được báo trước
Đông Nam Á những ngày cuối năm 2025 không còn sự yên bình giả tạo của những bản thông cáo chung ASEAN vô thưởng vô phạt. Tiếng rít của máy bay chiến đấu F-16 Thái Lan trên bầu trời vùng biên giới Oddar Meanchey và Preah Vihear đã át đi mọi nỗ lực ngoại giao từ Kuala Lumpur của Malaysia đến Tòa Bạch Ốc của Donald Trump.
Một cuộc chiến tổng lực, dù chỉ mới bùng phát, nhưng đã mang diện mạo của một cuộc thanh trừng nợ nần lịch sử.
Nhìn lại thỏa thuận ngừng bắn được ký kết tại Kuala Lumpur chỉ vài tuần trước đó dưới sự chứng kiến của các lãnh đạo khu vực, người ta mới thấy sự trớ trêu. Hòa bình đối với cặp bài trùng Thái Lan – Campuchia dường như là một khái niệm xa xỉ khi những mâu thuẫn âm ỉ từ đền Preah Vihear năm 2008 đến nay lại bị kích ngòi bởi một hành động thiếu thượng tôn đạo đức ngoại giao nhất trong lịch sử đương đại.
“Gậy ông đập lưng ông”: Sai lầm chí tử của một “Cáo già chính trị”
Căn nguyên trực tiếp dẫn đến sự sụp đổ của quan hệ song phương chính là vụ rò rỉ đoạn ghi âm dài 17 phút 6 giây giữa Hun Sen và cựu Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra.
Trong thế giới ngoại giao, niềm tin là đơn vị tiền tệ quý giá nhất, nhưng ông Hun Sen đã biến nó thành một quân bài rẻ mạt.
Bà Paetongtarn – đại diện cho một thế hệ chính trị gia trẻ, có lẽ đã quá ngây thơ khi tin vào mối thâm giao giữa cha mình – ông Thaksin – và Hunsen, người mà bà gọi là “Bác”. Những lời tâm sự về áp lực quân đội, về những khó khăn nội bộ của chính trường Thái Lan vốn cần được giữ kín, đã bị ông Hun Sen công khai một cách thô bạo.
Hành động này không chỉ là sự phản bội cá nhân mà là một sự sỉ nhục quốc thể đối với Thái Lan.
Hệ quả là sự sụp đổ dây chuyền: Đảng Vì nước Thái (Pheu Thai) mất quyền kiểm soát, bà Paetongtarn phải rời chính trường trong cay đắng vào tháng 7/2025.
Nhưng Hun Sen đã tính sai một nước cờ: Việc hạ bệ một Thủ tướng nhũn nhặn của Thái Lan, đã vô tình dọn đường cho phe “diều hâu” – những tướng lĩnh quân đội mang tư tưởng dân tộc cực đoan – lên nắm quyền tại Bangkok.
Khi lòng tự trọng bị chà đạp, người Thái không còn gửi công hàm, họ gửi chiến đấu cơ.
Sự hợm hĩnh và ảo tưởng địa chính trị
Sai lầm của ông Hun Sen không chỉ dừng lại ở tính toán nhân sự, mà sâu xa hơn là một sự hợm hĩnh đến mù quáng về vị thế của Campuchia.
Dựa hơi vào sự trỗi dậy của Bắc Kinh, Phnom Penh dường như quên mất mình đang đứng ở đâu trên bản đồ thực tế. Campuchia không phải là một hòn đảo giữa đại dương để có thể tồn tại biệt lập. Đó là một quốc gia nằm kẹt giữa những người khổng lồ láng giềng.
Chỉ sau vài ngày súng nổ, sự hợm hĩnh ấy đã bị thực tế quật ngã. Thái Lan không cần tổng tấn công bằng bộ binh để khuất phục đối phương, họ chỉ cần dùng đến “quyền năng” của kẻ nắm giữ huyết mạch. Nguồn năng lượng điện và nhiên liệu từ Thái Lan – vốn chiếm tỷ trọng khổng lồ trong tiêu dùng của Campuchia – đã bị cắt đứt hoàn toàn. Các thành phố lớn của Campuchia chìm vào bóng tối, các nhà máy ngưng trệ, và quan trọng nhất, bộ máy chiến tranh của ông Hun Sen bắt đầu khựng lại vì thiếu “máu”.
Đến lúc này, người ta mới thấy sự hớ hênh của một chiến lược gia “vị kỷ”. Khi gây hấn với láng giềng, ông Hun Sen đã tự đóng sầm các cánh cửa sinh tồn của mình.
Thế gọng kìm nghiệt ngã: Khi láng giềng đồng loạt quay lưng
Địa lý là định mệnh, và định mệnh của Campuchia là sự phụ thuộc tuyệt đối vào hệ sinh thái láng giềng Việt – Lào – Thái. Khi Thái Lan phong tỏa Vịnh Thái Lan, cửa ngõ đường biển của Campuchia bị bóp nghẹt. Mọi hy vọng về nguồn cung tiếp viện từ xa đều trở nên vô vọng.
Ông Hun Sen có lẽ đã mơ về một con đường tiếp tế từ phía Bắc qua ngả Lào. Nhưng thực tế nghiệt ngã hơn nhiều: Lào, một quốc gia vốn kín tiếng, nay cũng chọn cách im lặng và siết chặt biên giới để tự bảo vệ mình trước cơn sóng dữ. Con đường mua năng lượng và hàng hóa qua Lào bị chặn đứng. Trong khi đó, ở phía Đông, Việt Nam – quốc gia duy nhất có đủ khả năng và địa thế để “giải cứu” Campuchia như đã từng làm năm 1979 – nay chỉ đứng nhìn với sự cảnh giác cao độ.
Quân đội Việt Nam báo động tại hai Quân khu tiếp giáp, nhưng không phải để trợ chiến, mà để ngăn chặn dòng người lừa đảo và tội phạm từ các đặc khu của Hun Sen tràn sang.
Không có điện, không có nhiên liệu, không có tiếp viện từ láng giềng, quân đội Campuchia đối mặt với kịch bản tồi tệ nhất: “Đi bộ và cầm nỏ ra chiến trường”. Một đội quân dù có xe tăng hiện đại do nước ngoài viện trợ cũng trở thành đống sắt vụn nếu không có dầu để chạy và không có đạn để bắn.
Con “Hùm” Bắc Kinh và sự bất lực từ xa
Khi máy bay Thái Lan gầm vang trên bầu trời, ông Hun Sen có lẽ đã mỏi mắt chờ đợi những con tàu tiếp tế hoặc sự can thiệp quân sự từ Bắc Kinh. Nhưng đây là lúc sự thật phũ phàng nhất lộ diện: Bắc Kinh dù có muốn giúp cũng không thể “băng hà” qua các quốc gia khác để cứu hỏa cho một thuộc địa xa xôi.
Trung Quốc không thể đưa quân đội hay hàng hóa chiến lược đi xuyên qua lãnh thổ Việt Nam hay Lào khi những nước này không đồng thuận. Đường biển thì bị hạm đội Thái Lan và các lực lượng quốc tế phong tỏa. Con “Hùm” Bắc Kinh dù mạnh mẽ đến đâu cũng không thể mọc cánh để chở hàng triệu tấn nhu yếu phẩm và năng lượng cứu vãn một nền kinh tế đang sụp đổ.
Sự phụ thuộc của Hun Sen vào Bắc Kinh hóa ra là một canh bạc trắng tay. Ông đã đánh đổi tình nghĩa láng giềng để lấy một sự bảo trợ chỉ tồn tại trên lý thuyết và những lời hứa hão huyền, để rồi khi hữu sự, ông nhận ra mình đang đơn độc trong một “ốc đảo” chết chóc.
Vết đâm sau lưng và sự lãnh đạm của Việt Nam
Để hiểu sự lạnh nhạt của Việt Nam, phải nhìn ngược về lịch sử.
Chế độ Campuchia hiện nay vốn là “con đẻ” của Việt Nam, được gầy dựng từ máu xương của hàng vạn người lính tình nguyện để thoát khỏi thảm họa diệt chủng Pol Pot năm 1978. Thế nhưng, khi quyền lực đã vững, Hun Sen lại chọn cách trở mặt” trắng trợn
Hun Sen đã biến Quân cảng Ream thành căn cứ cho Trung Cộng, đặt một mũi dao vào sau lưng Việt Nam.
Dự án mang tính hủy diệt đối với Đồng bằng sông Cửu Long, là Kênh đào Phù Nam Techo được triển khai với thái độ vênh váo, “tự thở bằng mũi của mình”, thách thức sự sinh tồn của hàng triệu người dân Việt Nam ở Đồng bằng Sông Cửu Long và bất chấp những đề nghị hữu lý từ phía Việt Nam.
Khi anh đã “bạc trước” bằng cách đem sự tồn vong của láng giềng ra đánh đổi lấy sự bảo trợ xa xôi, thì đừng trách sao lúc hoạn nạn, láng giềng lại “tệ sau”, lại lãnh đạm đến thế.
Sự im lặng của Việt Nam chính là câu trả lời đanh thép nhất cho nết ăn nết ở của cha con nhà Hun Sen.
Bài học máu xương cho kẻ phản trắc
Cuộc xung đột Thái Lan – Campuchia năm 2025 không chỉ là một cuộc chiến tranh biên giới thông thường. Nó là sự sụp đổ của một mô hình ngoại giao dựa trên sự lật lọng và ảo tưởng.
Khi các đặc khu tội phạm lừa đảo – những ung nhọt mà Hun Sen cho phép mọc lên để trục lợi – bị quân đội Thái Lan quét sạch, cả khu vực đều thở phào nhẹ nhõm. Người ta thấy một thể chế đã đánh mất đi la bàn đạo đức và không còn tư cách để kêu gọi sự giúp đỡ.
Giờ đây, khi đơn độc trong boong-ke, nhìn đất nước kiệt quệ vì mất năng lượng và bị cô lập hoàn toàn, ông Hun Sen có lẽ mới thấm thía cái giá của việc “chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng”. Sự hợm hĩnh dựa hơi ngoại bang đã dẫn đến một kết cục bi thảm mà cha ông đã đúc kết:
“Trách người một, trách ta mười
Bởi ta bạc trước, cho người tệ sau.”
Hòa bình có thể sẽ trở lại, nhưng lòng tin thì đã mất sạch.
Và đối với một nhà lãnh đạo, khi lòng tin của láng giềng đã mất, đó chính là dấu chấm hết cho mọi sự vĩ cuồng.
24.12.2025
JB Nguyễn Hữu Vinh
