Jonathan Yerushalmy, Báo The Guardian, Thu 27 Nov 2025 00.01 GMT
Một tính năng mới trên nền tảng mạng xã hội trước đây được gọi là Twitter cho phép người dùng xem vị trí của các tài khoản khác. Điều này đã dẫn đến một làn sóng chỉ trích dữ dội.
Khi X tung ra tính năng mới tiết lộ vị trí của các tài khoản phổ biến, công ty đang hành động để tăng cường tính minh bạch và ngăn chặn thông tin sai lệch. Tuy nhiên, kết quả lại là một vòng xoáy chỉ trích lẫn nhau, khi người dùng quay sang công kích lẫn nhau vì phẫn nộ trước việc tiết lộ hàng chục tài khoản phổ biến ủng hộ Trump và “Nước Mỹ trên hết” có nguồn gốc từ nước ngoài.
Tính năng mới này đã được giám đốc sản phẩm của X, Nikita Bier, kích hoạt vào cuối tuần. Ông gọi đây là bước đầu tiên trong việc “bảo vệ tính toàn vẹn của quảng trường toàn cầu”. Kể từ đó, nhiều tài khoản có mức độ tương tác cao liên tục đăng bài về chính trị Hoa Kỳ đã bị những người dùng khác “vạch trần”.
Một tài khoản người hâm mộ Ivanka Trump đăng bài về nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ được cho là có trụ sở tại Nigeria. MAGAStorm, trang web lan truyền thuyết âm mưu về vụ ám sát Trump, được phát hiện có trụ sở tại Đông Âu. AmericanVoice, trang web đăng tải nội dung chống Hồi giáo, có trụ sở tại Ấn Độ.
Người dùng đã lưu ý rằng một tỷ lệ lớn các tài khoản có khả năng gây hiểu lầm này – nhiều tài khoản trong số đó tự nhận là ở Mỹ – đang hoạt động ở Châu Á, nhưng các chuyên gia vẫn chưa thống nhất về việc liệu chúng có phải là chiến dịch gây ảnh hưởng do nhà nước hậu thuẫn hay thậm chí là những kẻ cơ hội đang cố gắng kiếm tiền nhanh chóng hay không.
Kiếm tiền từ ‘mồi nhử cơn thịnh nộ’ (‘rage bait’)
Năm 2024, Trung tâm Khả năng Phục hồi Thông tin (CIR – Centre for Information Resilience) tiết lộ rằng một mạng lưới tài khoản trên X đã mạo danh những phụ nữ trẻ người Mỹ, đánh cắp hình ảnh từ những người có sức ảnh hưởng ở châu Âu để đánh bóng uy tín của họ. Những hình ảnh này thường bị chỉnh sửa để bao gồm mũ và quần áo ủng hộ Trump.
Tính năng định vị mới trên X đã cho phép Benjamin Strick, người điều hành cuộc điều tra ban đầu, xác nhận rằng hầu hết các tài khoản tự nhận là phụ nữ “ủng hộ Trump độc lập” đều nằm ở Thái Lan.
Strick lưu ý rằng trong khi hứa sẽ “theo chân những người yêu nước” và “ủng hộ Trump”, những tài khoản này cũng thường đăng tải nội dung chống Hồi giáo.
Trong báo cáo năm 2024, CIR phát hiện ra rằng những tài khoản này đã lợi dụng “những căng thẳng xã hội đã tồn tại từ trước” trong nỗ lực phát tán thông tin sai lệch.
“Các tài khoản bị lợi dụng để đăng tải các tin tức liên quan đến giới tính và quyền LGBTQ+, trong một số trường hợp cho phép họ phá hoại các chính sách của Đảng Dân chủ và thúc đẩy quan điểm của Đảng Cộng hòa.”
Nỗi lo ngại về việc các tác nhân nước ngoài đang sử dụng mạng xã hội để tác động đến cử tri Mỹ đã lên đến đỉnh điểm vào những tháng sau chiến thắng của Trump trước Hillary Clinton trong cuộc bầu cử năm 2016. Một đánh giá tình báo năm sau đó đã nêu chi tiết các bước mà nhà nước Nga đã thực hiện để hỗ trợ Trump bằng cách sử dụng các trang trại bot (ND: bot farms: nghĩa là tạo ra một lượng khủng-có thể hàng triệu- các “người dùng” giả để tương tác, vd như like hay không like một bài viết nào trên X, chứ không cần phải sử dụng DLV như ở VN).
Trong những năm tiếp theo, các chuyên gia đã cảnh báo rằng các chiến dịch gây ảnh hưởng từ nước ngoài đang trở nên tinh vi hơn, nhưng khi nền chính trị Hoa Kỳ trở nên thiên vị hơn và cử tri bị cô lập hơn, những cảnh báo đó dường như đã bị lãng quên.
Tuy nhiên, Simon Copland, một nhà nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Úc, cho biết có khả năng số lượng lớn các tài khoản ủng hộ Trump trên khắp thế giới có thể có liên quan đến việc tạo ra lợi nhuận nhiều như ảnh hưởng chính trị.
“Mạng xã hội thực sự dựa trên sự chú ý… [và] trên những nơi như X hoặc Twitter, bạn có thể kiếm tiền từ đó”, ông nói và cho biết thêm rằng hiện tại, cách tốt nhất để thu hút sự chú ý “là đăng bài về Donald Trump ”.
Những thay đổi trong cách X kiếm tiền từ nội dung của mình cũng có thể là một yếu tố. Năm 2024, nền tảng này đã thông báo rằng người sáng tạo nội dung giờ đây sẽ được trả tiền dựa trên mức độ tương tác với nội dung của họ. Vào thời điểm đó, một số người bày tỏ lo ngại rằng điều này sẽ khuyến khích người dùng tạo ra ngày càng nhiều nội dung gây tranh cãi.
TechCrunch đã viết vào thời điểm đó rằng: “Khi các nền tảng bắt đầu khuyến khích sự tương tác, người sáng tạo sẽ bắt đầu đăng bất kỳ nội dung nào thúc đẩy thảo luận, bao gồm các bài đăng được thiết kế để khiến người dùng tức giận, buộc họ phải trả lời hoặc bình luận”.
“Đó chính là lúc những thứ như mồi nhử cơn thịnh nộ xuất hiện”, Copland nói. “Mọi người cố tình khơi dậy cơn thịnh nộ để khuyến khích mọi người truy cập vào nền tảng” và tương tác với nội dung.
Các phép tính được sử dụng để xác định khoản thanh toán của người dùng vẫn còn chưa rõ ràng và không rõ người dùng nước ngoài đóng giả thành tín đồ Maga có thể kiếm được bao nhiêu tiền. Một cuộc điều tra của BBC từ năm 2024 cho thấy đối với một số người, con số này có thể lên tới hàng nghìn đô la. Các chuyên gia trong lĩnh vực thông tin sai lệch ở Đông Nam Á cho rằng những con số như vậy có thể rất khích lệ người dân trong khu vực.
Một báo cáo năm 2021 về “cuộc khủng hoảng thông tin sai lệch” ở Đông Nam Á phát hiện ra rằng nhiều tài khoản đưa ra thông điệp bài ngoại và kỳ thị phụ nữ để thu hút phe cánh hữu Hoa Kỳ không thực sự có động cơ ý thức hệ, mà “được thúc đẩy bởi động cơ gần như hoàn toàn là kinh doanh”.
Những ‘góc tối’ của Internet
Trong khi nhóm người theo dõi Trump trực tuyến liên tục nổi giận về nguồn gốc của một số tài khoản – nhiều tài khoản trong số đó hiện đã bị đình chỉ – những người khác lại đặt câu hỏi tại sao vấn đề này lại quan trọng.
Copland chỉ ra dòng chảy của các ý tưởng cánh hữu và cách các chính sách được nghĩ ra ở những góc khuất trên internet có thể đi đến đỉnh cao của chính trị Hoa Kỳ và Châu Âu.
Vào đêm X bắt đầu tiết lộ vị trí của các tài khoản, Donald Trump đã chia sẻ một bài đăng từ một tài khoản có tên Trump_Army_. Với gần 600.000 người theo dõi, tài khoản này thường xuyên khuếch đại các thuyết âm mưu; trong một bài đăng gần đây, tài khoản này đã hỏi những người theo dõi rằng liệu “JFK có bị giết vì cố gắng vạch trần những kẻ gian mà Trump đang vạch trần không”. Ngay sau đó, một người dùng khác đã chỉ ra rằng Trump_Army_ có trụ sở tại Ấn Độ.
Đây là một trong những ví dụ vô hại nhất, nhưng lại minh họa cho cách hệ sinh thái chính trị cánh hữu rộng lớn hơn hoạt động trực tuyến.
Copland nói: “Những ý tưởng cực đoan bắt nguồn từ những góc khuất của Internet. Chúng lan truyền, trở thành meme, rồi lan sang các nền tảng chính thống hơn, và rồi bạn thấy các chính trị gia nắm bắt chúng”.
Vào tháng 5, Trump đã phục kích Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa tại Phòng Bầu dục, cáo buộc ông này làm ngơ trước “cuộc diệt chủng người da trắng” chống lại nông dân Nam Phi. Những tuyên bố bị bác bỏ rộng rãi này được cho là một phần bắt nguồn từ các phòng chat cực hữu.
“Chúng ta phải nghiêm túc xem xét vấn đề này,” ông cảnh báo, vì những ý tưởng này “đột nhiên trở nên phổ biến.”
X đã được tiếp cận để xin bình luận.
