Tác giả Bà Đầm Xòe Phạm Thành giới thiệu Hậu Chí Phèo

Tác giả Bà Đầm Xòe Phạm Thành thưa cùng bạn đọc:

Hậu Chí Phèo là đứa con tinh thần của Phạm Thành. “Hắn” ra đời lần đầu, năm 1991, tại NXB Thanh Niên, lần hai tại NXB Thanh Hóa, năm 2006, cách nhau 15 năm.

Hai lần sinh ra đều phải có cơ hội mới sinh ra được.

Lần thứ nhất, sách in có 170 trang. Lần thứ 2, lấy lại những đọan bị cắt, có chỉnh lý và bố cục lại nên số trang sách tăng lên 200 trang. Lần thứ 3 là lần này, sách tăng lên khoảng trên 300 trang vì có thêm phần II, phần Dư Luận, phần đàm đạo về tác phẩm và tác giả của các nhà và của bạn đọc.

Kể từ khi ra đời đến nay, Hậu Chí Phèo bị lưu lạc, “ăn nhờ ở đậu” khắp nơi, từ Mỹ đến Pháp, đến cả “Chợ mua bán Tây Ninh”, đặc biệt, tháng 5 năm 2017, nó còn được “nguyên bản từ Đại học California” nữa. Tất cả được “chăm ẵm” thịnh tình với mục đích có khác nhau. Có nơi “chăm ẵm” cho “vui cửa vui nhà”. Có nơi “chẳm ẵm” để kinh doanh kiếm tiền, từ tiền Việt đến tiền Mỹ (Sách http://xn--vit-gma.com/ 3,99 usd); từ nối bản ở nhà in đến nối bản bằng potocospi, từ bán trên giá đến bán dưới cả giá gốc (25.000đ/30.000đ), thật không thể tính hết.

Hiện nay, do có nhiều bạn đọc muốn có Hậu Chí Phèo để đọc nên tác giả quyết định tái bản. Nội dung truyện in như lần xuất bản thứ 2, nhưng có chính lý nâng cao và thêm phần Dư Luận. Phần này gồm những bài đánh giá của các nhà phê bình danh tiếng: Nguyễn Mạnh Trinh (Mỹ), Đỗ Trường (Đức), Nguyễn Hoàng Đức, Đỗ Hoàng (Việt Nam) và một số nhận xét của bạn đọc về tác phẩm và tác giả Hậu Chí Phèo.

Kính mời bạn đọc quan tâm chia sẻ và thưởng thức một siêu phẩm văn chương bi hài, một thể loại văn chương khó viết bậc nhất, của Bà Đầm Xòe Phạm Thành, có tên là Hậu Chí Phèo.

Trân trọng cảm ơn các bạn.

BĐX P.T.

Đây là chương cuối:

VII: Người Ma, Ma Người.

Người chép sử làng Vũ Đại có vẻ ngậm ngùi nhưng khảng định:

– Chuyện thuốc thần quả là kỳ diệu. Nhưng Tơ hồng đỏ không gốc, sống bằng dinh dưỡng ăn bám từ những thân cây xanh, lá xanh khác, khó mà diệt được nó lắm. Vì rằng, dân Vũ Đại do ngu ngơ mà lấy được; biết nó là thuốc đây, nhưng có mấy ai dám hái nó, băm nhỏ nó ra, sắc làm thuốc uống, trị bệnh, đâu. Vì vậy, bệnh mù, câm, điếc của dân Vũ Đại sẽ còn vật vả dài dài.

– Vâng, vâng, thưa ngài chép sử. Dân nào thì chính quyền đó, mà lại. Cũng chẳng nên trách ông trời khi ông trời đã cho mình làm người, nhưng tự mình lại cứ muốn mình trở lại làm loài hoang thú. Nhưng thưa ngài, câu chuyện cuối cùng mà ngài sắp nghe đây, có mùi vị của thánh thần, ma quỷ. Nó làm cho Mẹ Âu Cơ, đã yên vị ở nơi sơn cốc rồi, mà vẫn chưa hết sợ khi nhớ về hắn. Và, nhức nhối hơn nữa, Mẹ Âu Cơ còn phải mang theo nỗi niềm sầu bi như nỗi niềm Mẹ có bụng mang dạ chửa tới cả một trăm quả trứng. Hắn là ai? Là quả trứng lọt lòng Mẹ thứ bao nhiêu? Hắn là quả trứng khuyết tật hay là quả trứng quá hoàn hảo? Hắn là người hay ma? Hắn là người lỗi lạc tài cao, hay chỉ là một kẻ lưu manh tài tình bậc nhất trong một trăm quả trứng do Mẹ Âu Cơ sinh ra?

Thưa ngài, Mẹ Âu Cơ vẫn chưa quên rằng, khi mới lên cầm quyền, hắn đã luôn mồm báo cáo với thiên hạ rằng, hắn có công trình khoa học vĩ đại mang tầm thế kỷ. Tinh thần của công trình khoa học ấy, khi chui vào đầu, vào bụng thiên hạ, sẽ trở thành sức mạnh vật chất cụ thể rất ghê gớm. Nó đủ sức làm rung chuyển đất nước và cả quả địa cầu. Ai đi theo, làm theo ánh sáng của công trình khoa học vĩ đại đó, nhất định sẽ được tự do, ấm no, sung sướng đời đời. Đó là công trình khoa học đấu đá, triệt hạ, tàn sát giữa người với người, được mặc cái cái áo đấu tranh giai cấp, xóa sổ chính quyền, quay rán cường hào, ác bá, tiêu diệt bất công, ruộng đất, của cải chia đều cho mỗi người dân.

Mẹ Âu Cơ – Người của thời người còn đẻ ra người như ngan vịt đẻ ra trứng, nghe hắn thuyết giảng về cái công trình khoa học vĩ đại đó, Mẹ cũng chỉ hiểu một cách lờ mờ. Nhưng nghe hắn nói, mục đích của công trình khoa học đó là giải phóng. Sự thành công của công trình khoa học vĩ đại giải phóng đó, sẽ tạo nên một xã hội mới, khác hẳn các xã hội trước đó. Trong đó, những số phận bao đời khổ hạnh lầm than sẽ được thay thế bằng những con người làm chủ xã hội với độc lập, tự do, cơm no, áo ấm, hạnh phúc đời đời. Xã hội đó với của cải làm ra là vô tận, và là của chung. Cả làng, cả nước cùng làm chung theo sở thích riêng của mỗi người và cùng hưởng chung theo nhu cầu riêng của mỗi người. Tóm lại là làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu. Mẹ Âu Cơ tin lời hắn nói. Và Mẹ Âu cơ đã giúp hắn. Từ khi Mẹ giúp hắn, người theo hắn ầm ầm và hắn đã làm nên chuyện rung trời, chuyển đất: lập được một nhà nước công nông đầu tiên ở một vùng đất có tên: Làng Vũ Đại. Không những thế, Mẹ Âu Cơ còn trao toàn quyền cho hắn thiết kế và xây dựng làng Vũ Đại mới cho đến khi đến bến bờ hạnh phúc mới thôi.

Nhưng rồi, thời gian trôi đi, Mẹ Âu Cơ cứ cảm thấy thế nào ấy. Nghe hắn nói thì hay lắm, nhưng việc hắn làm, thì Mẹ ngẫm ra chỉ được có ba mà mất tới bảy. Mẹ Âu Cơ, xòe bàn tay, lẩm nhấm tình từng việc một: Hắn lấy của nhà giàu, chia cho người nghèo thì tuyệt quá rồi. Nhưng mà chia ruộng đất cho dân, chỉ nhoàng một cái, hắn lại thu về, thì thật khó hiểu. Nhưng, chuyện đất đai sông núi cứ luẩn quẩn từ người dân Vũ Đại này sang người dân Vũ Đại khác, thì sao mà chẳng được. Nhưng, có việc hắn làm cho đến nay, Mẹ vẫn chưa hiểu được. Thứ nhất: Hắn phát động toàn dân phá chùa chiền, miếu mạo, cấm cúng bái, giỗ chạp, cưới xin linh đình, cấm hội họp bàn chuyện tự do. Thứ hai: Hắn kiên quyết giết hoặc bỏ tù hết thảy người có học. Thứ ba: Hắn bắt toàn dân nộp hết công cụ vào một cái kho, rồi tập trung họ lại, bắt toàn dân phải cày cấy, gặt hái trong một thửa ruộng. Thứ tư: Hắn thu mọi của cải do dân làm ra, tập trung vào trong một cái kho, để rồi lại mất công, mất sức chia lại cho toàn dân. Thứ năm: Hắn yêu cầu, ai làm gì, đi đâu, ăn gì, ăn bao nhiêu đều không được tùy ý. Thứ sáu: Hắn cấm người giầu, người có chữ nghĩa làm lãnh đạo. Thứ bảy: Hắn nhất quyết rằng, phàm là thằng Chí, họ hàng, anh em đồng chí với thằng Chí, đã làm là không sai, đã nói là phải đúng, nếu không chảy máu tươi ngay. Hắn còn khăng khăng với mẹ Âu Cơ rằng, phải làm như vậy thì dân Vũ Đại mới chóng đổi đời, mới chóng hành quân đến thiên đường hạnh phúc.

– Rồi Mẹ xem, chỉ dăm ba năm nữa thôi, cả làng Vũ Đại sẽ nắm tay nhau hát đồng ca: “Ta đứng đây là những ngày đẹp hơn tất cả, dù mai sau có vạn lần hơn ( Ý thơ Chế LanViên). Ta hát vang bài ca hạnh phúc, dù hôm nay còn có nhọc nhằn. Đường chúng ta đi, ngập tràn hoa thơm, quả ngọt, “sữa để em thơ, lụa tặng già” (Ý thơ Tố Hữu); sỏi đá cũng thành sắn, gạo ( Ý thơ Hoàng Trung Thông); ta hóa cát thành vàng; ta hóa sông, suối thành sông đường, suối rượu”.

Mẹ Âu Cơ nghe hắn hát quá ư mùi mẫm như vậy, thích quá, cười như ngàn năm chưa được cười! Hắn đã muốn thế, quyết tâm thế, Mẹ còn lo lắng gì nữa. Mẹ Âu Cơ thỏa mãn. Mẹ Âu Cơ hết sức yên tâm. Mẹ Âu Cơ lên giường vàng nằm và lập tức chìm sâu vào giấc ngủ dài.

Cho đến một ngày, núi sông chao đảo, tiếng kêu ai oán ngẹn tắc dậy bên tai, làm Mẹ thức giấc. Đảo mắt nhìn quanh, thấy hàng nghìn người, từng tốp, từng tốp đang quỳ mọp xung quanh Mẹ. Trông họ, người không ra người, ma không ra ma. Mặt người nào cũng gầy guộc, tím tái. Họ chẳng khác những con ma đói. Tất cả họ đều trương đôi con ngươi vàng au, trừng trừng nhìn Mẹ. Trong con mắt họ, ánh lên nỗi niềm đau đớn, cầu xin. Nhưng, dường như Mẹ cảm thấy họ đang bị mù cả lượt. Họ tiến về phía Mẹ mà hai chân cứ loạng quạng, hai tay cứ xua xua, giống một đám ăn mày mù đang đi hành khất. Lại thấy trong họ, có tốp người, chân tay đều bị trói chặt, mồm miệng luôn ú ớ, chừng như họ không có lưỡi. Tất cả họ đang xô đẩy một người, mặt mày cũng tím tái, trên cổ còn lủng lẳng sợi dây thừng buộc trâu. Thoáng qua, Mẹ cũng nhận ra, thằng đó, chính là anh cu Tĩn – một tay chân đắc lực của thằng Chí, kiến trúc sư tài năng của Mẹ. Mẹ đưa tay vẫy họ lại, và nói: “Mẹ là Mẹ của cả các con đây”. Theo tay Mẹ vẩy, Tĩn tiến lại gần Mẹ, rồi vội vàng quỳ xuống, vái Mẹ lia lịa, miệng lắp bắp:

– Thưa Mẹ Âu Cơ đáng kính. Con làm gì để đến nông nỗi này? Con là kẻ ngoan ngoãn, trung thành nhất của sự thay đổi vĩ đại, của đường lối kiến quốc dân sinh theo ánh sáng Mác- Lenin có một không hai của cụ Chí. Nhà con khổ cực đã quá bốn đời, thế mà khổ vẫn hoàn khổ. Con chẳng hề chống đối cụ Chí một cái gì. Cụ Chí bảo con cầm búa phá chùa, con đi liền. Cụ Chí bảo con cầm súng bắn Bà Ba, con cũng vác súng đi liền. Cụ Chí bảo con nộp trâu bò, cày bừa vào Hợp tác xã để cày bừa, cấy hái chung trên một thửa ruộng, con cũng đầu tầu. Cụ Chí bảo gì, con làm nấy. Thế mà đời con vẫn nghèo, vẫn khổ, đến mức không lần ra cái ăn, phải thắt cổ tự tử cho xong cuộc đời.

– Con bị đói ăn, đến nỗi phải thắt cổ chết ư? – Mẹ Âu Cơ chừng như còn ngái ngủ, hỏi.

– Thưa vâng. Ruộng đất cụ Chí tập trung lại. Ai làm gì do cụ ấy phân công. Trồng cây gì, nuôi con gì đều do cụ Chí quyết định cả. Đến mùa thu hoạch, sản phẩm nộp vào kho. Ai được phần bao nhiêu đều do cụ Chí quyết cả. Con năm nào cũng nai lưng ra làm mà phần chia bao giờ cũng được rất ít. Cụ Chí và người anh em của cụ Chí, chẳng làm gì, lãnh đạo lăng nhăng thì mặc sức vơ vét. Làng Vũ Đại, từ hồi làm ăn chung, người thì đông dần lên, mà của cải làm ra thì ít dần đi. Đấy, Mẹ xem, người nghèo đói như con ở làng có nhiều lắm. – Tĩn đưa tay chỉ vào đoàn người vừa mù, vừa câm, vừa điếc đang đứng xếp hàng tề chỉnh quanh Mẹ Âu Cơ. Theo tay cu Tĩn chỉ, Mẹ Âu Cơ liền đảo mắt, nhìn nhoáng nhoàng vào những người đang đứng xung quanh Mẹ, đã làm Mẹ rùng mình. Mẹ vội vàng nhắm nghiền mắt lại, trong lòng Mẹ vang lên tiếng thở than: “Dân Vũ Đại khổ đến nông nỗi này rồi ư?”. Chợt, Mẹ nhớ đến lời thằng Chí hứa với Mẹ.

Mẹ liền hỏi anh cu Tĩn:

– Thật thế sao? Sao con không ra đồi, ra rừng? Ngoài đó có sỏi đá, hẳn nay đã thành sắn, gạo?

Anh cu Tĩn đang quỳ, liền đưa tay quờ quạng rồi ôm ghì lấy đôi chân của Mẹ đang duỗi thẳng ở trên giường, rên rĩ:

– Mẹ ơi! Mẹ ngủ li bì mấy chục năm nay. Mẹ không còn biết gì nữa rồi. Cái đồi của Mẹ, trước đây còn có cây, có cảnh, nay chỉ còn là những quả đồi trơ trụi, sỏi đá, đến chó dại cũng không buồn đến để bậy nữa, Mẹ ơi!

– Sao con không chịu khó ra sông, ra suối? Ở đó có đường, có rượu cho con đỡ lòng?

Anh cu Tĩn nghe Mẹ nói thế liền gào lên, thảm thiết:

– Ối, Mẹ ơi! Sông đường, suối rượu nào? Mẹ bị cụ Chí lừa rồi! Cụ lừa người ta, cứ làm chung, ăn chung, của cải nộp chung vào kho. Chìa khóa giữ đống của cải ấy, cụ Chí và bè lũ cụ Chí luôn nắm chặt. Cho nên, cụ Chí và anh em của cụ ấy, nay có cụ nào không giầu nứt đố, đổ vách ra đâu? Mà từ nghèo, bỗng dưng được vận làm giầu, các cụ ấy tham lam lắm, Mẹ ơi! Mẹ không mau tỉnh dậy, cứu dân làng, thì dân làng sẽ tắt thở hết tất cả đấy. Dân Vũ Đại sắp chết hết đến nơi cả rồi, Mẹ ơi!

Mẹ Âu Cơ đưa con mắt “hạt na” đen láy, nhóng nhánh đảo qua lượt nữa đám nhân dân kỳ dị kia. Mẹ thở dài. Nước mắt Mẹ ứa ra. “Đến nông nỗi này rồi ư?”. Đưa tay tung tấm long bào đang đắp trên người, Mẹ Âu Cơ ngồi dậy. Theo tấm vải, gió bỗng nổi lên, thổi vù vù, bụi bay mù mịt. Đêm vẫn còn tối lắm!

“Thằng Chí nói láo thật ư? Hắn lừa Mẹ thật ư?”. Vừa tự hỏi lòng mình, vừa tiến tới ban thờ tổ tiên, Mẹ Âu Cơ thắp nén hương và thành tâm lầm rầm khấn Trời Đất linh thiêng hãy đưa hắn về đây, để Mẹ tra hỏi xem, có đúng hắn đã lừa Mẹ?

Thằng Chí đến. Mẹ thoáng rùng mình khi nhìn thấy hắn. “Sao hắn hồi này khác hẳn thế? Hai má hắn hồng hồng, phinh phính. Bụng hắn cũng to như bụng ông Hộ Pháp. Trông hắn khác hẳn với đám đông nhân quần kia”.

Mẹ Âu Cơ hỏi thằng Chí:

– Chí Phèo. Làng Vũ Đại bây giờ đang làm gì?

– Thưa Mẹ! Làng đang hát đồng ca. – Thằng Chí vênh mặt lên, tự tin trả lời.

– Sỏi đá, bây giờ thế nào?

– Thưa Mẹ! Sỏi đá đang làm nhà, làm đường, xây cầu, xây cống.

– Sông đường, suối rượu đâu?

– Sông nước bây giờ để làm thủy điện, lợi hơn. Lấy nước làm ra ánh sáng, thay mặt trời chiếu sáng cho dân, ạ.

– Sao lại để dân đói, dân lầm than?

– Ai đói, ai lầm than? – Thằng Chí cao giọng hỏi lại Mẹ Âu Cơ.

– Còn chối ư? – Mẹ Âu Cơ nghiêm mặt.

– Đói gì chúng nó. Chúng nó: làm không chịu làm, ăn không chịu ăn, suốt ngày cờ bạc, trai gái, chích choác, trộm cướp lại hay ý kiến này, ý kiến nọ; chúng thế, làm gì mà không đói, không khổ, không lầm than?

– Thế anh cu Tĩn thì sao? Tay chân đắc lực của anh kia mà?

– Ôi! Mẹ ơi! Nói gì cái thằng ấy. Nó là loại ngu lâu khó đào tạo. Con bố trí cho nó làm thủ kho, giữ của cải của cả làng. Trong kho có thiếu thứ gì đâu. Thế mà nó vẫn kêu đói. Chuột sa chĩnh gạo, mà nó không biết tìm ăn, con cũng đành chịu. Con đưa nó lên làm lãnh đạo, nó kêu khổ hơn. Nó bảo, không có chữ, có nghĩa, không thể làm lãnh đạo được. Con có cần đến cái chữ, cái nghĩa của nó đâu. Đưa nó lên là giải quyết đời sống khó khăn cho nó đấy chứ. Đưa nó lên là để nó được ăn trên ngồi trốc, bóp hầu, đè lưng thiên hạ mà sống vinh thân phì gia đấy chứ. Nó bảo, nó chỉ phù hợp với nghề gác cổng thôi. Nó bảo, mình ngu mà làm lãnh đạo thì khó cho mình, khổ cho thiên hạ. Cái thằng, đúng là đồ ngu, là Mác xít rởm. Đã không muốn, đã thích thì con chiều. Đến khi thấy con, thấy lãnh đạo nào cũng giầu có, nó không chịu được, nó mới tự nguyện thắt cổ mà chết, đấy chứ! Nó thích chết thì nó chết, con có bảo nó phải chết như những đứa khác đâu.

– Cây tơ hồng hồi này phát triển thế nào?

– Cũng tốt ạ. Nó là loại cây thuốc độc đấy ạ. Nó chỉ chữa được bệnh liệt Bá ở làng thôi ạ. Từ hồi dùng cây Tơ hồng đỏ chữa khỏi bệnh, lão Bá vênh vang lắm ạ! Cầu mẹ cho lão Bá câm, mù, điếc trở lại đi. Lão Bá có chữ, mắt sáng, tai tinh, kiểu gì rồi hắn cũng quấy phá sự nghiệp vĩ đại của con, kiểu gì dân chúng cũng theo bọn chúng nó mà lật đổ con, Mẹ ơi!

– Hử. Anh thù địch với người có chữ, có nghĩa hử hử?

– Vâng! Cái bọn ấy là bất trị nhất ạ. Chuyện nhỏ, nó xé thành to. Chuyện to, nó làm cho nhỏ lại. Linh tinh lắm ạ!

– Cái gương soi ở dưới cầu Rồng thế nào?

– Ngày một chói sáng hơn ạ. Cái con Cúc hồn nó thiêng lắm! Nó còn hận con, oán làng Vũ Đại, chưa chịu về tiên cảnh. Cầu Mẹ, gọi ngay nó về ngục phủ, âm ti đi. Nó còn ở trần gian, nó còn lang thang, biến thành cô Thơ, cô Văn, lừa đảo đám trai tráng ở làng, vì thích nó, theo nó mà bỏ bê việc cày bừa, cấy hái, đắp đập, ngăn sông làm hỏng sự nghiệp thay Trời sắp xếp lại gian sơn của con. Hồn tình của nó còn thiêng lắm ạ.

– Cái đồng hồ gà mổ có còn chạy không?

– Vẫn tốt ạ.

– Sao anh để cho Võ Đức Nội, ngoài bảy mươi tuổi rồi, còn phải ăn khoai khô nấu khô, làm ông ta suýt chết vì tắc nghẹn? “Sữa để em thơ, lụa tặng già” của anh đâu? Sao không đem san sẻ cho nhau một ít? Cái nền công nghiệp vĩ đại của anh đâu, mà lại để ông ta đẽo cày chìa vôi kế thừa cho con cháu, dòng họ? Mà đã để cho ông ta làm cày chìa vôi sao anh không xin Mẹ, biến cái đít con trâu đen xì đó đi. Để mãi vậy, khó coi lắm!

Thằng Chí chân dậm thình thich xuống đất, mắt ốc nhồi trồi ra, rống họng lên, cãi lại:

– Sao lại có thể đổi được? Trời đã sinh ra cái đít trâu phải đen như thế, như sinh ra con người phải o oe khóc khi chào đời. Xưa thế, thì nay vẫn phải thế, sao có thể đổi khác cái đít trâu đi được? Mẹ biết không, con đưa máy cày, máy kéo về, biến cả làng thành công nhân, có lương, có thưởng, họ không chịu. Họ chỉ thích con trâu đi trước, cái cày đi sau, thì cái đít con trâu phải đen xì mới tương xứng với nghề này chứ. Mà đã thích đít trâu đen xì, thì bảy mươi, tám mươi, ăn khoai khô nấu khô, tắc ở cổ họng, cũng là điều bình thường, tất nhiên thôi. Thích thế, con chiều thế, sao Mẹ lại có thể trách con được?

– Còn mồ mả, tổ tiên, đình chùa miếu mạo, nó có tội gì mà anh lại san bằng đi?

– Trời Đất ơi, Mạ ơi. Nó gánh tội của ngàn năm đấy. Vi nó mà dân ta u mê, làm nô lệ cho nó, kìm hãn sự tiến lên của cách mạng cộng sản. Lại còn tại hai cái thằng Võ Đức và Chí Lê đấy. Nó cậy, nó đã kinh qua chiến tranh, giỏi nghề giết, phá. Đụng cái gì mắc mớ, khó khăn là nó đòi đem vũ khí nóng ra để giải quyết. Hắn mới phá cái mộ tổ, con còn đang lo sau này chúng nó điên lên, chúng nó còn muốn phá cả làng, phá cái công trình khoa học vĩ đại thế kỷ, phá cái công trình vĩ đại Mác – Lenin của con nữa. Nó là anh em với con, là lưỡi gươm, là súng đạn, là lá chắn bảo vệ con, con nói nhưng đéo được. Cầu Mẹ đưa nó về ngục phủ, âm ti, trị tội nó đi.

Mẹ Âu Cơ còn đối thoại với thằng Chí nhiều nữa. Nhưng chuyện trên trời, dưới biển, chuyện ở giữa làng Vũ Đại, thằng Chí cũng không chịu nhận có sai lầm gì. Làng Vũ Đại, đói nghèo hay ấm no, vẫn cứ phải nhất quyết theo hắn xây dựng xã hội mới Mác- Lenin. Mẹ Âu Cơ thấy thằng Chí cứ khăng khăng như vậy, trong lòng Mẹ thổn thức không yên. Mẹ đã lờ mờ nhận ra, làng Vũ Đại, từ khi Mẹ đưa hắn lên làm lãnh đạo, chỉ toàn xảy ra những chuyện tai ương, nghịch lý. Anh em, đồng chí, dù chức này, chức nọ, đụng đến việc đều thích giải quyết bằng vũ khí nóng, na ná như nhau. Trong làng, nhân cốt, chủ chốt toàn những người như thằng Chí, thì làm sao có cảnh: dân no ấm, nước bình yên cho được!

Cái vị trí kiến trúc sư Mẹ trao quyền tuyệt đối cho hắn, đến hồi hỏng to thật rồi. Phải “rút phép thông công” lúc nào cũng đòi trị tội người khác của hắn lại, kéo không người chết đói như rạ sẽ diễn ra. Mẹ Âu Cơ nhận thấy, đây là việc cần phải làm ngay. Mẹ gọi hắn lại, dụ dỗ:

– Con giỏi lắm! Dưới sự dẫn dắt của con, làng Vũ Đại vẫn nguyên làng Vũ Đại. Sông nước, núi non làng Vũ Đại vẫn nguyên sông nước, núi non làng Vũ Đại. Ở Nơi Gừ ( Nơi Người – Tiếng Việt cổ) làng Vũ Đại, chẳng ai có tài năng bằng con đâu. Mẹ thưởng cho con một chuyến du lịch về cội nguồn thăm tổ tiên.

Thằng Chí ngoan ngoãn đồng ý. Mẹ Âu Cơ biết, đưa hắn về lại cội nguồn, lòng Mẹ lại thêm một lần đau đớn nữa. Nhưng đây là việc không thể chậm trễ hơn nữa. Và hôm nay, đêm nay, Mẹ phải làm.

Đó là một đêm bão giông dữ dội.

Mẹ Âu Cơ đứng trước ban thờ, thành kính khấn vái Trời Đất. Mẹ Âu Cơ lầm bầm cầu khấn cho gió thật to, mưa thật lớn, nhưng đừng quật đổ những ngôi nhà của dân làng Vũ Đại. Còn hắn, thằng chí Phèo, hắn cứ loanh quanh, nhăng nhít trước ban thờ như một con chó điên sắp đến giờ nghẻo.

Mẹ Âu Cơ lột quần áo hắn ra, rồi Mẹ thổi hắn bay lên ban thờ. Ngồi trên ban thờ, hắn thích trí, cười khanh khách, ra điều đắc ý lắm.

Ngồi trên ban thờ hắn hát, hắn cười, hắn chụm tay vào miệng, loa loa nghị quyết, chủ trương kiến quốc an dân của hắn. Hát chán hát chê; nói chán nói chê, bất thình lình hắn nhìn xuống Mẹ Âu Cơ, rồi mở miệng quát tướng lên:

– Mẹ là gì?

Mẹ Âu Cơ âu yếm trả lời hắn:

– Con ơi! Mẹ là Mẹ của con.

– Đúng có một nửa. Mẹ còn là đàn bà, con gái.

Mẹ Âu Cơ vẫn nhẹ nhàng:

– Đúng. Mẹ là đàn bà, con gái. Nhưng Mẹ là Mẹ của con. Từ xưa, con chỉ là một đứa trẻ sinh nằm trên cỏ.

Thằng Chí cướp lời Mẹ Âu Cơ:

– Đàn bà cũng có lúc làm vua, thống trị cả xã hội đấy.

Dưới ánh đèn lù mù, nhìn lên hắn, Mẹ Âu Cơ thấy hắn vẫn còn to béo lắm. Mẹ kiên nhẫn trả lời hắn:

– Đàn bà cũng có nhiều người giỏi, con ạ.

– Không! Không! Không!- Thằng Chí trợn mắt lên, tiếp tục quát Mẹ Au Cơ:

– Mẹ Âu Cơ nghe đây. Con nghe Mẹ, đưa cái Tèo lên làm lãnh đạo, ai cũng chê, ai cũng chửi. Mẹ đã quên, không ngăn con lại, vì cái thời mẫu hệ đã qua từ lâu rồi. Nó không thể và không có khả năng làm chủ vị xã hội được nữa. – Vừa nói, tay thằng Chí vừa vung cây đèn thờ lên, khua khua. Mẹ Âu Cơ, dù biết hắn đang trở về đâu, cũng có phần sợ hải. Thực, Mẹ cũng không hiểu hắn định ám chỉ cái gì, chỉ gật đầu cho qua chuyện. Được thể, thằng Chí lại hỏi tiếp:

– Con là gì?

– Con là do Mẹ đẻ ra, nuôi nấng nên người, cho sự nghiệp.

Nghe thế, tự nhiên thằng Chí rống họng lên, cắt lời Mẹ Âu Cơ:

– Đúng chỉ có một nửa. Con là đàn ông.

– Đúng. Con là đàn ông, là con trai của Mẹ. – Mẹ Âu Cơ vẫn nhỏ nhẹ. Ngày trước, con đã cầu xin Mẹ, cho con được làm kiến trúc sư trưởng để xây dựng xã hội tốt đẹp: làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu và quyền của dân được triệu lần hơn quyền của dân nước tư bản cho làng Vũ Đại mới. Một xã hội mà chỉ có con được độc quyền tính toán, độc quyền chỉ huy, độc quyền ra lệnh cho hết thảy con dân Vũ Đại; con dân chỉ được phép nghiền ngẫm, chấp hành, thực hiện.

– Không phải chỉ thế, thưa Mẹ. Là đàn ông, ta là cái gì trong vương phủ tối tăm này kia?

Nghe hắn hỏi thế, Mẹ Âu Cơ bỗng chột dạ lo sợ. Cặp mắt đen lay láy của Mẹ đã trở nên mờ đục tự lúc nào. Ngước mắt lên bàn thờ, trân trân nhìn vào mặt hắn mà mắt Mẹ như không còn nhìn thấy gì nữa. Lưỡi Mẹ, chừng như cũng bị cứng lại. Mẹ như ngươi đang mơ. Thoảng thinh trong gió bão, Mẹ Âu Cơ nghe những lời vô luân thoát ra từ miệng hắn:

– Thời làm vua chúa của đàn bà các ngươi đã qua từ lâu rồi. Nó chỉ tồn tại lúc loài người chưa văn minh. Còn bây giờ, xã hội do bọn đàn ông chúng tao đảm nhận. Âu Cơ, ngươi hãy nghe đây:

– Trong xã hội nhà ta, ta là đàn ông, ta là vua. Mẹ là đàn bà, Mẹ là bầy tôi.

Mưa gió vẫn ầm ầm ngoài trời. Càng về sáng, gió như càng mạnh hơn. Cây cột nhà nơi vương phủ, thỉnh thoảng lại rung lên răng rắc. Không biết trong cơn phong ba, bão táp này, làng Vũ Đại còn bao nhiêu ngôi nhà không bị đổ? Mẹ Âu Cơ cảm thấy lo buồn. Ấm ức từ hắn ngày càng dâng lên, trong lòng Mẹ Âu Cơ như có cả khối nặng hàng triệu triệu tấn từ hình chữ S đè xuống.. Khó nhọc lắm Mẹ mới đưa được yết hầu lên nuốt sự ấm ức ấy xuôi xuống dưới cổ họng Mẹ. Mẹ Âu Cơ nghĩ: Đã từ lâu, các mẹ, các dân ở làng Vũ Đại này, đã như bầy tôi của nó rồi, còn gì! Từ lâu, các bà mẹ, các dân làng ở làng Vũ Đại đã hy sinh vì nó rồi, còn gì! Trời ơi! Sự hy sinh, nhẫn nhục mấy chục năm của các bà mẹ, để giờ đến nông nỗi lộn sòng này ư? Mẹ là người có lỗi chăng? Hắn thích quyền, thích tàn bạo với người khác, Mẹ đã cho hắn được quyền. Hắn thích cách mạng, Mẹ đã cho hắn làm cách mạng. Hắn thích độc quyền như vua chúa ngày xưa, Mẹ cũng chiều hắn. Mẹ đã vì nó mà hủy hoại cả đời thằng nhì, thằng ba, cô tư, chị tám. Sự nghiệp của hắn, hắn làm không nổi là do chính hắn làm không nổi. Các mẹ, các dân ở làng Vũ Đại không thể chịu trách nhiệm thay cho hắn được.

Tủi phận, làm Mẹ Âu Cơ bật khóc. Những giọt nước mắt của Mẹ, chảy thành dòng, tuôn xuống mặt đất, trong đêm bão giông, nghe rùng rùng như tiếng nước chảy ở một con đê vỡ. “Ôi! Lạc Long Quân! Ôi! Lạc Long Quân!”. – Mẹ thất thanh gào lên những tiếng kêu cầu cứu tới lang quân Lạc Long Quân. Nhưng, đêm bão giông đã nuốt chửng những tiếng gào cầu cứu của Mẹ. Hy vọng của Mẹ về một xã hội làm theo năng lực hưởng theo nhu cầu có sức mạnh biến sỏi đá thành sắn, gạo; biến sông suối thành sông đường, suối rượu, đã tiêu tan hoàn toàn. Mẹ đau lắm. Kể từ bốn ngàn năm trước, khi Lạc Long Quân dẫn năm mươi đứa con tiến xuống phía biển để sinh cơ, lập nghiêp, lần đầu tiên Mẹ Âu Cơ buộc phải cầu cứu đến lang quân Lạc Long Quân. Nhưng, Mẹ đợi mãi, đợi mãi mà vẫn không thấy lang quân Lạc Long Quân mò tới. Ông ta đang ở đâu? Mò mẫm con cua, con cáy hay đang chèo thuyền độc mộc ra biển lớn?

Trong tâm thế bấn loạn, Mẹ lại run lên, ngước mắt lên nhìn hắn. May cho Mẹ. Mẹ đã nhìn thấy, khói từ thân thể hắn đang tỏa ra mù mịt. Tóc hắn từ màu đen cũng đang ngả dần sang màu bạc thếch. Đôi mắt đen có ánh lửa của hắn cũng từ từ chuyển sang màu đồng thau. Da hắn cũng bợt bạc dần. Cái vết sẹo trên má hắn cũng giật giật liên hồi như miếng tóp mỡ sôi trong chảo rán. Những cái xương sườn của hắn cũng dần dần lộ ra. Xương lồng ngực hắn cũng dần dần nhô cao lên. Nhìn hắn, đã giống như một tượng Phật khổ hạnh. Thương hắn quá! Sự minh mẫn của Mẹ mờ dần đi. Mẹ cho rằng, thánh đã nhập vào người hắn. Nếu đúng như vậy thì có thể thông cảm cho hắn. Ở xã hội có đạo, người ta coi thế là hỗn, nhưng ở xã hội tự do cộng sản, người ta coi lộn xộn, lọan luân, là chuyện bình thường. Biết đâu, hắn là vĩ nhân thật. Biết đâu, sự nghiệp của hắn sắp thành công thật. Mà đã là vĩ nhân thì hắn có quyền coi ai cũng là con dân, coi người đàn bà, con cấy nào cũng là mẹ, cũng là vợ, cũng là con hắn. Lẩm cẩm suy nghĩ như vậy, Mẹ Âu Cơ mở rộng mắt ra, xét nét nhìn vào mặt hắn. Biết mẹ Âu Cơ đang xét nét nhìn hắn, hắn bèn trương mắt ốc nhồi, mặt hằm hằm nhìn lại mặt Mẹ. Hắn phát hiện ra, tinh thần Mẹ Âu Cơ đang ở trong tình trạng hốt hoảng, bấn loạn. Hắn khoái trí, mở miệng ra, nở một nụ cười tình tứ. Hai tay hắn lại giơ cao cây đèn thờ và khua khua loạn sạ vào không khí.

– Linh thiêng quá!. – Mẹ Âu Cơ hét lên. – Lạc Long Quân, hỡi Lạc Long quân, con cháu ta đi theo Mác Lê đã hiển thánh thật rồi!

Bỗng Mẹ Âu Cơ lại nghe tiếng hắn quát:

– Này! Bầy tôi là Mẹ kia, vợ là gì?

– Thưa vĩ nhân đã hiển thánh! Vợ là người đàn bà có chồng.

– Hoan hô Mẹ. Đúng lắm. Tiếp đi. Chồng là gì?

– Thưa vĩ nhân! Chồng là người đàn ông khi có vợ.

– Hoan hô Mẹ! Đúng tuyệt đối. Trong nhà này, ta là đàn ông, Mẹ là đàn bà. Vậy, con là gì? Mẹ là gì?

Mẹ Âu Cơ rùng mình đến nghẹt thở. “Trời ơi! Con ơi! Con đã vĩ đại, con đã hiển thánh mà lại không còn biết, mẹ con với người đàn bà khác là khác nhau. Con đã hiển thánh rồi mà con còn muốn làm cha của cả làng Vũ Đại nữa ư? Con lại muốn làm chồng của Mẹ nữa ư?Trời ơi! Con ơi! Chí ơi! Phạm điều loạn luân đấy.

– Loạn luân ư? – Thằng Chí trợn hai con mắt ốc nhồi trắng dã, miệng dỏng dạc:

– Này Mẹ Âu Cơ kia. Mẹ đã sinh ra ta, nuôi nâng ta, cho ta vị trí cầm quyền duy nhất mà Mẹ không hiểu ta ử? Ta là giống Tiên Rồng, nhưng ta nay đã là Cộng sản, đại diện cho trí tuệ đỉnh cao nhân loại, đại diện cho lực lượng mới, sức sống mới, văn hóa mới, lao động mới, mùa xuân mới, sinh hoạt mới. Mẹ không hiểu ư? Xã hội Cộng sản là xã hội của bầy khỉ được phát triển nâng cao với hình soắn ốc. Ở đó, khoa học kỹ thuật, văn chương nghệ thuật có thể đã biến loạn khác đi, nhưng cách làm ra con người thì không có gì khác, vẫn là hai công cụ đặc hữu ấy cả thôi. Mà ta đã là Cộng sản thì ta không có cái gì mà ta không biết, không có cái gì mà ta sợ sệt gì; ta biến không thành có, biến cái không thể thành cái có thể và ngược lại; ta đã nói thì quyết không sai, ta đã quyết thì quyết phải đúng; ta có thể lật tung trái đất này để sắp xếp lại vũ trụ; ta có thể thay Chúa Trời tạo ra một giống người mới: Cần Kiệm Liêm Chính; ta nói xuôi thì chân lý nằm ở phía ngược lại; ta nói ngược lại thì chân lý nằm ở phía nói xuôi. Tóm lại, ta là tầng lớp người luôn bách chiến, luôn vô địch, luôn muôn năm, luôn cái gì cũng có thể.

Nghe thằng Chí luận thuyết về bản lĩnh của những người Cộng sản, uất ức nghẹn tắc trong lòng mẹ cứ ào ạt dâng lên, dâng lên. Mẹ thầm nghĩ: “ Sao thằng này lại có có lý thuyết vừa hổ lốn, vừa mật dạy đến vậy? Mày quá đáng lắm rồi, thằng Chí Phèo ơi”. Tao không im lặng nữa đâu. Tao im lặng, tao sẽ thành con mồi của mày. Mày thích cái gì cũng có thể, tao cũng đối lại với mày cái tao, cái gì cũng có thể cho mày đây. Nhìn hắn đang đắc trí trên ban thờ, Mẹ Âu Cơ lấy hết sức để vận công, rồi gào lên:

– Trời đất, quỷ thần ơi, làng Vũ Đại ơi, cứu, cứu, cứu tôi với!

Sau lời kêu cứu của Mẹ, Trời Đất bỗng lóe sáng. Gió chợt ngừng thổi một tích tắc, rồi lại bùng lên dữ dội hơn. Trong khoảng khắc thiêng liêng, đồi bại nhất quả đất ấy, mọi vật như bị chổng ngược cả lên. Người người bị lộn vòng, đầu cắm xuống đất, mông chổng ngược lên trời. Người người chết lia, chết lịa, mười phần chỉ còn có ba.

May cho Mẹ Âu Cơ, lúc đó đang chúi đầu xuống đất để vái lạy tổ tiên, Trời Đất. Khi Trời Đất lộn vòng, mọi vật đều chổng ngược cả lên, Mẹ Âu Cơ bị quay lộn nửa vòng tròn, nên thân thể Mẹ lại trở về tư thế đang quỳ để cầu khấn. Bởi thế, Mẹ Âu Cơ vẫn đinh ninh rằng, Trời Đất không có gì thay đổi. Và Mẹ vẫn muôn năm một lòng, thành tâm, chấp tay thành kính vái lạy tổ tiên, Trời Đất.

Thằng Chí, lúc đó đang ngồi chễm chệ trên ban thờ, bị Trời Đất đảo ngược, hất lộn nhào xuống đất. Hai cây đèn thờ cổ hắn đang khua khua, bật ra khỏi tay, văng ra ngoài, bị gió cuốn đi đâu, mất tích. Bởi lúc ấy, cái gì cũng bị chổng ngược, nên đầu hắn đang hướng lên Trời, bị Trời Đất hất chúi xuống đất. Đầu hắn chạm đất vang lên một tiếng “bịch”. May mà nền đất trong đêm bão giông ướt át, nên, sau tiếng “bịch”, chỉ làm cho cái miệng của hắn bị méo xệch đi một vài giây. Hắn không bị đau đớn gì lắm. Hắn lồm cồm đứng dậy như một người khỏe mạnh bình thường.

Khác với lúc trên bệ thánh, không biết ngượng là gì, nói năng lung tung, gàn dở, hắn nhận ra toàn thân hắn đang trần như nhộng. Hắn có vẻ xấu hổ, vội đưa tay che bộ hạ và lủi ngay vào phía sau ban thờ. Chỉ ít phút sau, hắn xuất hiện với tinh tươm bộ quần áo sơ mi mới trên người. Bộ dạng hắn hớn hở như trẻ nhỏ lâu ngày gặp mẹ. Cái vết sẹo còn đỏ hoẻn trên má hắn giật giật lên vài lần rồi ngưng hẳn. Như một đứa trẻ ngoan, hắn khúm núm đến với Mẹ Âu Cơ, giọng líu ra, líu ríu:

– Con xin lỗi Mẹ. Tại cái làng Vũ Đại còn nhiều đứa không nghe, không làm theo lời con nên công trình khoa học vĩ đại của con mới có kết cục không ra gì như vậy. Nhưng mà, Mẹ ơi, sao Mẹ lại để cho con có phía trước mà không có phía sau, có cách mạng mà không có bảo tồn. Mẹ có biết không, từ khi Mẹ cho con được độc quyền cai trị dân chúng, bắt, hành hạ, bỏ tù, tử hình thằng nhì, thằng ba, thằng tư, cô ba, cô tám, thì thân con chỉ còn có một nửa. Con thành người cô đơn, không còn biết lấy ai làm gương để soi xét lại mình. Đến ba đứa vợ của con, Mẹ cũng bắt phải chia tay sớm. Lỗi đó, cũng là do Mẹ gây ra, do làng Vũ Đại ngu si, hèn nhục, không chịu đấu tranh nên mới ra nông nỗi ấy. Cụ tổ Mác-Lê nin nhà con, đã chỉ ra rằng, một sự vật sinh ra, phải có các mặt đối lập. Các mặt đó, vừa thống nhất, vừa đấu tranh để chuyển hóa cho nhau, nhằm thay đối, phát triển, hoàn thiện sự vật ở mức cao hơn. Đằng này, ngoài Mẹ ra, mà Mẹ thì cứ ngủ li bì, con chẳng còn ai để mà cạnh tranh sự đúng, sai của cái công trình khoa học vĩ đại Mác Lê nin, làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu đó. Cho nên, con nhăng cuội thế nào cũng được. Cái sự vật không hoàn thiện đó, đã biến người thành ngợm, biến xấu thành tốt, coi ác như thiện, đảo điên thật giả, rối tung như canh hẹ, cột chặt nhau lại như chân gà bị mắc tóc. Nhục nhã, khốn khổ, lẫy bẩy cả bầy ở trong đó, Mẹ ơi! Con xin cảm ơn Mẹ đã hóa thân con trở lại kiếp làm thằng Chí Phèo đáng yêu của Mẹ như xưa. Con chỉ dám rạch mặt mình chứ có dám rạch mặt ai đâu, thưa Mẹ.

– Nghe hắn nói những lời thành tâm, có cánh như vậy, Mẹ Âu Cơ chỉ còn biết thở dài thườn thượt. Mẹ bỏ giận làm lành. Mẹ lại thương hắn. Mẹ tư duy rằng, hắn cũng chỉ là một con người, có cái tốt, có cái xấu. Nó cũng chỉ là một mặt của sự vật. Đáng lẽ, Mẹ phải để cho thằng nhì, thằng ba, thằng tư, thằng năm, cô ba, cô bốn, cùng sống với hắn, lãnh đạo với hắn, ăn ở, đấu tranh với hắn, thì rồi kiểu gì hắn cũng vẫn là một con người. Cùng lắm, hắn cũng chỉ tự rạch mặt mình ra, ăn vạ làng Vũ Đại, chứ có dám rạch mặt ai đâu. Nhưng, điều đó, không thể được nữa rồi. Hắn độc tài đã quá lâu rồi. Thân thể hắn, một nửa đã hóa thành hồn ma, một nửa đang thối rữa ra. Hắn đã là một lực lượng của quỷ. Mẹ Âu Cơ thấy cần phải chữa bệnh cho hắn. Thuốc Bắc liệu có nên cơm cháo gì không, thuốc Tây thì thế nào? Sâm nhung quy thục cho hắn uống chỉ làm cho phần quỷ của nó phát tác thêm, còn sít tép to mi sin, be ni xi lin chắc phải công hiệu. Mẹ biết, dù có sử dụng đúng thuốc, cũng phải mất nhiều năm nữa, hắn mới trở thành một quả trứng tử tế trong lòng Mẹ. Để từ đó hắn mới dần dần hoàn lại kiếp phận nguyên bản Chí Phèo tái sinh cho làng Vũ Đại mãi mãi vui cười.

Trong lúc Mẹ Âu Cơ vừa thở than, vừa tính kế chữa bệnh cho hắn, thì bão dông cũng lặng dần, lặng dần. Trời cũng đã có nhá nhem ánh sáng. Người dân Vũ Đại trong lòng khấp khởi mừng vui, tin rằng, đêm qua Mẹ Âu Cơ đã đưa hắn trở về cội nguồn cùng với cái hang giam giữ xác của hắn. Nhưng, khi trời sáng rõ, người dân Vũ Đại vô cùng ngạc nhiên nhận ra, cái hang giam xác hắn vẫn còn nguyên vẹn, vẫn còn nằm lù lù ở giữa làng Vũ Đại như trước đây. Vẫn thấy trước cửa hang, có một đội lính gác với quân phục trắng toát, với lưỡi lê sáng loáng tuốt trần, với những gương mặt sắc lạnh, nghiêm trang đang đứng canh gác.

– Thưa ngài kể chuyện sử. Câu chuyện của tôi đã đến hồi kết. Tôi muốn thưa ngài rằng, dân Vũ Đại ta, vẫn biết trong hang chỉ là một cái xác. Mẹ Âu Cơ cũng đã kỳ công dùng đá hoa cương dày, xây kín mít cả bốn mặt, duy nhất chỉ để một cái lỗ nhỏ cho nó thông mùi hay là để kết nối âm dương Trời Đất. Trước cái lỗ nhỏ thông mùi đó, luôn có lính gác thường trực, hai bốn trên hai bốn giờ một ngày, sẵn sàng đâm lê hay xả súng tức thì vào hồn của bất kỳ một loại động vật nào, muốn chui vào hang, nhập vào xác hắn, dựng xác hắn dậy, để hắn lại thành lãnh tụ tối cao, hại nước, hại dân Vũ Đại một lần nữa. Nghĩa là, xã hội có một Chí Phèo theo nguyên bản Nam Cao sẽ không có cơ hội tái xuất hiện nữa.

– Hì, hì.- Người kể chuyện sử chép miệng, chen ngang lời tôi.- Ông đã quên, hậu duệ Chí Phèo, kế thừa, sinh sôi cả một đống rồi sao?

– Tôi biết. Tôi biết, thưa ngài. Nhưng, cái hang vẫn lù lù hiện hữu ở giữa làng, vẫn cứ làm tức mắt dân Vũ Đại tôi lắm lắm. Nó làm cho dân Vũ Đại tôi không thể quên được hắn ta. Không quên được hắn ta thì trong lòng người vẫn còn vón cục nỗi sợ hải từ đó. Trong lòng còn sợ hải thì tâm thế không yên. Tâm thế không yên thì làng nước làm sao có bình yên, có khí thế để tiến lên cho được? Phải phá nó đi. San bằng nó đi, vẫn cứ là nguyện vọng của dân Vũ Đại tôi.

Người chép sử phán:

– Nó đã là lịch sử thì có phá, có san bằng đi thì nó vẫn cứ là lịch sử. Dân Vũ Đại vẫn cứ phải ăn đời ở kiếp với nó. Chỉ đến khi nào, có ngô xanh, lúa xanh mọc trên đó, thì trang sử Chí Phèo trở thành lãnh tụ tối cao của làng Vũ Đại mới bị gấp lại, và lịch sử làng Vũ Đại mới có thể mở sang trang mới. Tôi cũng muốn viết trang sử mới đó. Nhưng, chả biết đến khi nào có ngô xanh, lúa xanh tươi tốt trên địa thế của cái hang đó?

– Hừm, hừm, hừm. Khi nào? – Tôi cũng chỉ còn biết mong đợi theo mong đợi của Người kể chuyện sử.

Viết trong năm 1989 – 1990.

Bổ sung, chỉnh sửa năm 2006, 2018.