MOSCOW, ngày 21 tháng 8 (Reuters) – Vladimir Putin đang yêu cầu Ukraine từ bỏ toàn bộ khu vực Donbas phía đông, từ bỏ tham vọng gia nhập NATO, giữ thái độ trung lập và không cho quân đội phương Tây hiện diện tại nước này, ba nguồn tin thân cận với các quan chức cấp cao của Điện Kremlin cho biết với Reuters.
Tổng thống Nga đã gặp Donald Trump tại Alaska vào thứ Sáu trong hội nghị thượng đỉnh Nga-Mỹ đầu tiên sau hơn bốn năm và đã dành gần như toàn bộ cuộc họp kín kéo dài ba giờ để thảo luận về việc một thỏa hiệp về Ukraine có thể như thế nào, theo các nguồn tin yêu cầu giấu tên để thảo luận về các vấn đề nhạy cảm.
Phát biểu sau đó bên cạnh Trump, Putin cho biết cuộc họp hy vọng sẽ mở ra con đường hòa bình cho Ukraine – nhưng cả hai nhà lãnh đạo đều không nêu cụ thể nội dung thảo luận.
Trong bản tin chi tiết nhất từ trước đến nay của Nga về đề xuất của Putin tại hội nghị thượng đỉnh, Reuters đã phác thảo được những nét chính mà Điện Kremlin mong muốn thấy trong một thỏa thuận hòa bình khả thi nhằm chấm dứt cuộc chiến đã khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng và bị thương.
Về cơ bản, các nguồn tin Nga cho biết, Putin đã thỏa hiệp về các yêu cầu lãnh thổ mà ông đã đưa ra vào tháng 6 năm 2024, yêu cầu Kiev phải nhượng lại toàn bộ bốn tỉnh mà Moskva tuyên bố là một phần của Nga: Donetsk và Luhansk ở miền Đông Ukraine – tạo thành Donbas – cộng với Kherson và Zaporizhzhia ở phía Nam.
Kiev đã bác bỏ các điều khoản đó vì coi đó là sự đầu hàng.
Theo ba nguồn tin, trong đề xuất mới của mình, Tổng thống Nga vẫn giữ nguyên yêu cầu Ukraine rút hoàn toàn khỏi các khu vực Donbas mà nước này vẫn kiểm soát. Tuy nhiên, đổi lại, Moscow sẽ dừng các mặt trận hiện tại ở Zaporizhzhia và Kherson, họ nói thêm.
Theo ước tính của Hoa Kỳ và dữ liệu nguồn mở, Nga kiểm soát khoảng 88% Donbas và 73% Zaporizhzhia và Kherson.
Moscow cũng sẵn sàng trao trả các phần nhỏ của khu vực Kharkiv, Sumy và Dnipropetrovsk thuộc Ukraine mà họ kiểm soát như một phần của thỏa thuận tiềm năng, các nguồn tin cho biết.
Các nguồn tin cho biết Putin cũng đang kiên trì với các yêu cầu trước đây của mình rằng Ukraine phải từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và yêu cầu liên minh quân sự do Hoa Kỳ dẫn đầu phải đưa ra cam kết ràng buộc về mặt pháp lý rằng Ukraine sẽ không mở rộng thêm về phía đông, cũng như các giới hạn đối với quân đội Ukraine và một thỏa thuận rằng sẽ không có quân đội phương Tây nào được triển khai trên bộ tại Ukraine trong khuôn khổ lực lượng gìn giữ hòa bình.
Tuy nhiên, hai bên vẫn còn cách xa nhau, hơn ba năm sau khi Putin ra lệnh đưa hàng nghìn quân Nga vào Ukraine trong một cuộc xâm lược toàn diện sau khi sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014 và kéo dài giao tranh ở miền đông đất nước giữa phe ly khai được Nga hậu thuẫn và quân đội Ukraine.
Bộ Ngoại giao Ukraine chưa đưa ra bình luận ngay lập tức về các đề xuất này.
Tổng thống Volodymyr Zelenskiy đã nhiều lần bác bỏ ý tưởng rút khỏi vùng lãnh thổ Ukraine được quốc tế công nhận như một phần của thỏa thuận, và cho rằng khu vực công nghiệp Donbas đóng vai trò như một pháo đài ngăn chặn Nga tiến sâu hơn vào Ukraine.
“Nếu chúng ta chỉ nói về việc rút khỏi miền Đông, chúng ta không thể làm điều đó”, ông nói với các phóng viên trong bình luận được Kyiv công bố hôm thứ Năm. “Đây là vấn đề sống còn của đất nước chúng ta, liên quan đến các tuyến phòng thủ vững chắc nhất.”
Trong khi đó, việc gia nhập NATO là một mục tiêu chiến lược được ghi nhận trong hiến pháp của đất nước và là mục tiêu mà Kyiv coi là sự đảm bảo an ninh đáng tin cậy nhất. Zelenskiy cho biết Nga không có quyền quyết định tư cách thành viên của liên minh.
Nhà Trắng và NATO chưa trả lời ngay lập tức các yêu cầu bình luận về các đề xuất của Nga.
Nhà khoa học chính trị Samuel Charap, chủ tịch Ban Chính sách Nga và Á-Âu tại RAND, một tổ chức nghiên cứu chính sách toàn cầu có trụ sở tại Hoa Kỳ, cho biết bất kỳ yêu cầu nào về việc Ukraine rút khỏi Donbas vẫn là một điều không thể chấp nhận được đối với Kiev, cả về mặt chính trị lẫn chiến lược.
“Việc Trump cởi mở với ‘hòa bình’ với những điều khoản hoàn toàn không thể chấp nhận được đối với bên kia có thể chỉ là một màn trình diễn hơn là một dấu hiệu cho thấy sự sẵn sàng thỏa hiệp thực sự”, ông nói thêm. “Cách duy nhất để kiểm chứng đề xuất đó là bắt đầu một quá trình nghiêm túc ở cấp độ làm việc để giải quyết những chi tiết đó.”
TRUMP: PUTIN MUỐN THẤY NÓ KẾT THÚC
Theo ước tính của Hoa Kỳ và các bản đồ nguồn mở, lực lượng Nga hiện đang kiểm soát 1/5 lãnh thổ Ukraine, một khu vực có diện tích tương đương tiểu bang Ohio của Mỹ.
Ba nguồn tin thân cận với Điện Kremlin cho biết hội nghị thượng đỉnh tại thành phố Anchorage, Alaska đã mở ra cơ hội tốt nhất cho hòa bình kể từ khi chiến tranh bắt đầu bởi vì đã có những cuộc thảo luận cụ thể về các điều khoản của Nga và Putin đã thể hiện sự sẵn sàng nhượng bộ.
“Putin sẵn sàng cho hòa bình – cho sự thỏa hiệp. Đó là thông điệp đã được truyền tải đến Trump”, một nguồn tin cho biết.
Các nguồn tin cảnh báo rằng Moskva chưa rõ liệu Ukraine có sẵn sàng nhượng lại phần còn lại của Donbas hay không, và nếu không thì chiến tranh sẽ tiếp diễn. Họ cũng nói thêm rằng, cũng chưa rõ liệu Hoa Kỳ có công nhận lãnh thổ Ukraine do Nga nắm giữ hay không.
Một nguồn tin thứ tư cho biết mặc dù vấn đề kinh tế chỉ là thứ yếu đối với Putin, nhưng ông hiểu rõ sự dễ bị tổn thương về kinh tế của Nga và quy mô nỗ lực cần thiết để tiến sâu hơn vào Ukraine.
Trump đã nói rằng ông muốn chấm dứt “cuộc tắm máu” của chiến tranh và được nhớ đến như một “tổng thống kiến tạo hòa bình”. Hôm thứ Hai, ông cho biết đã bắt đầu sắp xếp một cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo Nga và Ukraine, sau đó là một hội nghị thượng đỉnh ba bên với tổng thống Mỹ.
“Tôi tin rằng Vladimir Putin muốn thấy điều này kết thúc”, Trump nói bên cạnh Zelenskiy tại Phòng Bầu dục. “Tôi tin rằng chúng ta sẽ giải quyết được vấn đề này.”
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov hôm thứ Năm cho biết Putin đã sẵn sàng gặp Zelenskiy nhưng mọi vấn đề cần được giải quyết trước tiên và có một câu hỏi về thẩm quyền của Zelenskiy trong việc ký kết thỏa thuận hòa bình.
Putin đã nhiều lần bày tỏ nghi ngờ về tính chính danh của Zelenskiy vì nhiệm kỳ của ông sẽ kết thúc vào tháng 5 năm 2024, nhưng chiến tranh đồng nghĩa với việc vẫn chưa có cuộc bầu cử tổng thống mới nào được tổ chức. Kyiv khẳng định Zelenskiy vẫn là tổng thống hợp pháp.
Các nhà lãnh đạo Anh, Pháp và Đức cho biết họ hoài nghi về việc Putin muốn chấm dứt chiến tranh.
ĐẢM BẢO AN NINH CHO UKRAINE
Theo hai nguồn tin Nga, đặc phái viên của Trump, Steve Witkoff, đã đóng vai trò quan trọng trong việc mở đường cho hội nghị thượng đỉnh và nỗ lực mới nhất cho hòa bình.
Witkoff đã gặp Putin tại Điện Kremlin vào ngày 6 tháng 8 cùng với trợ lý Điện Kremlin, Yuri Ushakov. Tại cuộc gặp, Putin đã truyền đạt rõ ràng với Witkoff rằng ông sẵn sàng thỏa hiệp và vạch ra những điều kiện mà ông có thể chấp nhận cho hòa bình, theo hai nguồn tin Nga.
Nếu Nga và Ukraine có thể đạt được thỏa thuận, thì có nhiều lựa chọn cho một thỏa thuận chính thức – bao gồm cả một thỏa thuận ba bên Nga-Ukraine-Mỹ, được Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc công nhận, một trong hai nguồn tin cho biết.
Một lựa chọn khác là quay trở lại các thỏa thuận Istanbul năm 2022 đã thất bại, nơi Nga và Ukraine đã thảo luận về việc Ukraine giữ thái độ trung lập vĩnh viễn để đổi lấy các đảm bảo an ninh từ năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc: Anh, Trung Quốc, Pháp, Nga và Hoa Kỳ, các nguồn tin cho biết thêm.
“Có hai lựa chọn: chiến tranh hoặc hòa bình, và nếu không có hòa bình, thì sẽ có thêm chiến tranh”, một người nói.
(Bài viết này đã được chỉnh sửa để sửa lỗi chính tả của từ Donetsk ở đoạn 5)
Bài viết của Guy Faulconbridge; Biên tập: Pravin Char
Với tư cách là Trưởng văn phòng Moscow, Guy phụ trách đưa tin về Nga và Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (SNG). Trước Moscow, Guy phụ trách đưa tin về Brexit với tư cách Trưởng văn phòng London (2012-2022). Vào đêm Brexit, nhóm của ông đã mang về một trong những chiến thắng lịch sử của Reuters – đưa tin về Brexit đầu tiên đến thế giới và thị trường tài chính. Guy tốt nghiệp Trường Kinh tế London và bắt đầu sự nghiệp với tư cách là thực tập sinh tại Bloomberg. Ông đã dành hơn 14 năm đưa tin về Liên Xô cũ. Ông nói tiếng Nga lưu loát.
