SỨC ĐỀ KHÁNG TỪ SÁCH GIÁO KHOA

Nhà giáo Lã Minh Luận- Chủ tịch Nghiệp đoàn Giáo chức Việt Nam.

Có lẽ bạn đọc xong bài toán (lớp 2) này (Trên tàu thủy có 45 con cừu, 5 con bị rơi xuống nước. Hỏi: ông truyền trưởng bao nhiêu tuổi?), bạn sẽ phải phát khùng mà kêu lên: “Ra đề vớ vẩn! Sai thế này mà cũng đưa vào sách để dạy cho trẻ à? Trời ơi! Sách giáo khoa tham khảo quá nhiều sạn… Lập tức, bạn sẽ đưa ngay lên mạng xã hội để mọi người hội đàm “ném đá”… Vậy, người lớn chúng ta đã sai ở đâu?

Sáng ngày 22/6/2019, Trên kênh VTC đã “Chào buổi sáng” bằng hiện tượng toán học này. Họ đã truy tìm tác giả bài toán “đầu cừu, đuôi thuyền trưởng” – Nhà giáo ưu tú Phạm Đình Thực để phỏng vấn, ông cho biết: Những dạng bài toán kiểu này hoặc đa dạng hơn nữa, ở các nước có nền giáo dục tiên tiến là chuyện bình thường. Quan điểm giáo dục của họ là sách giáo khoa không phải mặc định cái gì cũng phải đúng, phải chuẩn mực… mà phải biết đưa vào những tình huống nghịch lí, phi lí (sai) để bắt buộc bộ não của trẻ phải tư duy, tự phải đặt ra các lí lẽ để phản biện và tìm giải pháp, sau khi bác bỏ… Với bài toán “khập khiễng” trên, nếu trẻ biết trả lời: “Đề sai, không có đáp án” là đứa trẻ rất biết tư duy; nếu đứa trẻ biết chữa lại lỗi sai của đề thì còn thông minh hơn nữa…

Như vậy, theo phương pháp dạy học khai phóng, thì không chỉ có môn toán mà nhiều môn khác cũng phải biết “gây bệnh” như vậy, để kích thích tư duy cho trẻ. Nếu cái gì đưa vào sách giáo khoa cũng đều tốt, đúng, hay, đẹp… thì không những bào mòn tư duy, tạo sức ỳ rất lớn cho trẻ mà còn không thể kích hoạt được tư duy phát triển. Kết quả lại cho ra lò những đứa trẻ ngu ngơ chỉ biết cúi đầu ăn theo, nói leo, không có phản xạ, kĩ năng ứng phó, trong khi đó, cuộc sống thì vô cùng phức tạp. Thầy Thực còn đưa thêm một ví dụ khác: “Tính diện tích tam giác?” – bài toán ra chỉ vậy thôi, một động lệnh, một hình vẽ, không số liệu, chấm hết. Vô lí không? Ấy thế nhưng vẫn giải được, nếu trẻ biết dùng thước để đo chiều cao, các cạnh và áp dụng công thức tính (nếu chiều cao chưa có thì tự phải biết lấy thước kẻ)… Thì đó là xu hướng ra đề mở hiện nay.

Dạy học khai phóng là người lớn cần phải gạt bỏ cách nghĩ một chiều: sách giáo khoa là đúng, chuẩn, mang tính pháp lí, không thể dạy khác sách giáo khoa và ngoài sách giáo khoa; thầy, cô giáo hay cha mẹ… nói cái gì cũng đúng và trẻ không được phép phản biện (cãi) lại. Cãi lại là láo hỗn, là vô lễ, lập tức sẽ bị trách phạt… Đây chính là tồn dư của thứ luân lí giáo điều, hà khắc, trói buộc, giết chết tư duy và khả năng phát triển của con người trong xã hội phong kiến.

Nhìn chung, chương trình biên soạn sách giáo khoa của các cấp phổ thông hiện nay là rất có vấn đề. Các nước tiên tiến người ta không đưa vào sách giáo khoa Tiểu học những gì trẻ không biết, chưa nhìn thấy, nhất là bắt trẻ phải yêu kính, tôn thờ, ghi nhớ hình ảnh một ai đó… Học cái gì đều trên giáo cụ trực quan và trẻ phải được thực hành trên thực tế. Chẳng hạn, học cây, con gì đó… bắt buộc giáo viên phải mang tới lớp cây, con vật đó, hoặc phải dẫn trẻ đi tham quan trang trại, thuyết giảng ngay trên thực tế và yêu cầu trẻ phải viết bản thu hoạch cá nhân.

Tóm lại, dạy – học khai phóng là dạy cho trẻ biết cách tư duy độc lập và sáng tạo. Rèn kĩ năng tư duy và phản biện, tránh áp đặt, “bú mớm” thụ động như hiện nay. Phát triển năng lực cho trẻ là cởi trói cách dạy tư duy một chiều, giáo điều, nhồi nhét, áp đặt, máy móc… Tạo cho trẻ “sức đề kháng” cuộc sống ngay từ những cuốn sách giáo khoa phổ thông.

Liên lạc tác giả: laminhluan2046@gmail.com