Nguồn: Maze hunger strike called off, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1981, một cuộc tuyệt thực của những người theo chủ nghĩa dân tộc tại Nhà tù Maze ở Belfast, Bắc Ireland đã bị hủy bỏ sau bảy tháng, với 10 người chết. Người đầu tiên qua đời là Bobby Sands, nhà lãnh đạo Quân đội Cộng hòa Ailen (IRA) bị cầm tù, người khởi xướng đợt tuyệt thực vào ngày 01/03/1981, nhân dịp 5 năm thi hành chính sách “hình sự hóa” (criminalization) của Anh nhắm vào nhóm tù nhân chính trị Ailen.
Năm 1972, Sands đã bị bắt và bị kết án sau khi tham gia vào một số vụ cướp do IRA thực hiện. Bởi vì ông bị kết án dựa trên các hoạt động của IRA, Sands đã được liệt vào “tù nhân hạng đặc biệt” (special category status) và được gửi đến một nhà tù gần giống như trại giam giữ tù nhân chiến tranh, nơi cho phép tù nhân tự do ăn mặc và tự do di chuyển trong khuôn viên nhà tù. Ông đã sống bốn năm tại đó.
Sau chưa đầy một năm mãn hạn tù, Sands tiếp tục bị bắt vào năm 1977 vì tội tàng trữ súng gần hiện trường vụ đánh bom IRA và bị kết án 14 năm tù. Chính phủ Anh bấy giờ đã ban hành chính sách hình sự hóa những kẻ khủng bố Ireland kể từ năm 1976, nên Sands đã bị giam giữ như một tên tội phạm nguy hiểm trong Nhà tù Maze, phía nam Belfast. Trong vài năm sau đó, từ phòng giam của mình tại Maze, ông đã cùng các tù nhân IRA khác tham gia nhiều cuộc biểu tình đòi khôi phục các quyền tự do mà trước đây họ được hưởng nhờ tình trạng tù nhân đặc biệt.
Năm 1980, một cuộc tuyệt thực đã bị hủy bỏ khi một trong những người biểu tình rơi vào trạng thái hôn mê. Để đối phó, chính phủ Anh đưa ra một vài nhượng bộ cho các tù nhân, nhưng họ không thể thực hiện được tất cả những gì họ hứa hẹn, và biểu tình đã được nối lại. Sands không trực tiếp tham gia cuộc tuyệt thực năm 1980, nhưng ông đóng vai trò là người lãnh đạo do IRA chỉ định và là người phát ngôn của các tù nhân biểu tình.
Ngày 01/03/1981, Bobby Sands đã phát động một cuộc tuyệt thực mới. Ông chỉ uống nước và ăn chút muối, cân nặng của ông nhanh chóng giảm từ khoảng 70 kg xuống còn 43 kg. Sau hai tuần, một người biểu tình khác đã tham gia tuyệt thực, và sáu ngày sau đó lại có thêm hai người nữa. Ngày 09/04, giữa lúc tuyệt thực diễn ra, Sands đã được bầu vào một ghế trống trong Nghị viện Anh, đại diện cho khu vực bầu cử Fermanagh và South Tyrone ở Bắc Ireland. Tuy nhiên, Nghị viện sau đó đã đưa ra một đạo luật khiến những người bị kết án đang ngồi tù không đủ điều kiện tham gia Nghị viện. Cuộc tuyệt thực của Sands đã thu hút sự chú ý của quốc tế. Ngày 05/05, ông qua đời.
Sau cái chết của Sands, cuộc tuyệt thực vẫn tiếp diễn, và thêm chín người đã chết trước khi nó được hủy bỏ vào ngày 03/10/1981, dưới áp lực của các nhà lãnh đạo Giáo hội Công giáo và các gia đình tù nhân. Sau khi vụ việc chấm dứt, chính quyền của Thủ tướng Anh Margaret Thatcher đã đồng ý nhượng bộ một số yêu cầu của nhóm biểu tình, bao gồm quyền được mặc quần áo dân sự, quyền được nhận thư từ và được thăm viếng. Các tù nhân cũng được phép di chuyển tự do hơn và không còn phải chịu hình phạt khắc nghiệt vì từ chối làm các công việc nhà tù. Tuy nhiên, việc công nhận chính thức về tình trạng chính trị của họ đã không được chấp thuận.
