Mặc kệ báo chí và mạng xã hội đang tràn ngập các tin về vụ đại án. Nhân trời lạnh, đang ngồi bên bếp lò, tôi xin biên cái tút về kỹ thuật đốt lò để tránh bị ngộ độc. Mong sẽ có ích cho vài quý vị anh chị.
Trời lạnh thế này, ở quê hay các vùng ven đô vẫn hay đốt lò để sưởi ấm. Đặc biệt là những người già,lại càng hay đốt những cái lò lớn để sưởi ấm, do cơ thể người già trao đổi chất và sinh nhiệt kém nên dù mặc đủ quần áo ấm, các cụ vẫn thấy lạnh. Đốt lò sưởi ấm là lựa chọn khả dĩ nhất cho người già nông thôn hoặc những người nghèo không có điều hòa, máy sưởi.
Như quý vị đã biết, khi đốt lò sưởi ấm trong phòng kín hoặc ít thông thoáng, những người trong phòng kín đó hay bị ngộ độc chết hoặc bất tỉnh. Vậy tại sao lại có hiện tượng đó? Nhằm giúp quý vị có cái nhìn thấu đáo về “nghệ thuật đốt lò chỗ kín”, tôi đã google và xin biên cái tút này hầu quý vị.
Trước hết xin nói qua về quy trình đốt củi trong lò như sau:
– Đối với củi tươi: Rất khó cháy vì nhiều nước, trước hết lò phải rất nóng để củi tươi mất nước nhanh, sau khi bị lò nung hết nước sẽ thành củi khô. Củi khô tiếp tục bị nung để mất nước biến thành than (Cacbon, C). Sau đó than sẽ cháy để sinh nhiệt, sưởi ấm.
– Củi khô cũng vậy, cũng bị biến thành than (cacbon) rồi mới cháy. Chỉ khác cái là củi khô bỏ qua được công đoạn nung mất nước ban đầu.
Nói tóm lại, cả củi khô và củi tươi đều phải biến thành than rồi mới cháy được. Vậy tại sao củi hay than cháy trong phòng kín lại gây ra ngộ độc chết người?
Quá trình cháy là: Cacbon(C) + oxy (O2)—>khí cacbonic (cacbon ddioxxit, CO2).
Nhưng ở nhiệt độ cao thì cacbonđioxit lại tác dụng với than tạo thành khí độc cacbonmonooxit:
Cacbonđioxit (CO2) + Than (C)—>Cacbonmonooxit )CO).
Chính CO mới là thủ phạm gây ra ngộ độc.
Cơ chế gây ngộ độc của CO như sau: Bình thường Hemoglobin trong máu sẽ “chuyên chở” oxy đến các tế bào để đốt cháy mỡ, đạm, đường tạo năng lượng nuôi sống cơ thể. Nhưng nếu trong không khí có nhiều CO sinh ra, ta sẽ hít phải khí này. Khi đó, hemoglobin của máu không lấy O2 nữa mà lấy CO, vì CO dễ kết hợp với máu hơn. Và CO thì không giúp tế bào “đốt” các chất nuôi sống cơ thể được. Nếu hàm lượng CO nhỏ, ta sẽ hôn mê, còn nếu CO lớn, ta sẽ chết vì não và cơ tim không có năng lượng mà hoạt động.
Khi đốt lò ở nơi kín, ít khí lưu thông thì nguy cơ bị độc khí than (CO) là khá lớn, vì lượng oxy đã bị than cháy hết cùng với lượng CO sinh ra nhiều. Nếu các gia đình ở nông thôn có ý định đốt lò cho ông bà bố mẹ, nói chung là người già nên chú ý điều này.
Các vụ cháy quán karaoke, căn hộ cao tầng gây chết người, nguyên nhân một phần lớn của cái chết thường vẫn là CO, tất nhiên còn có các khí độc khác. Một lưu ý nhỏ, nếu gặp đám cháy mà bị ngạt khói thì nên dùng khăn ướt để lọc khí độc và cúi người thật thấp khi tìm đường thoát ra. Khí CO nhẹ hơn oxy nên oxy sẽ ở dưới, CO ở trên trong hỗn hợp khí.
Quý vị cũng nên nhắc các cụ cao niên, nếu có đốt lò, nhất là dùng củi tươi thì nên đốt ở nơi thông thoáng, để khí trong lành có thể làm loãng luồng khí độc sinh ra. Nhiều cụ, đã 74 tuổi rồi những vẫn cho rằng mình khỏe, giấu chuyện đốt lò sưởi ấm, khi đốt cứ giấu giếm trong chỗ kín, nguy cơ đột tử vì khí độc khá cao.
Chọn củi, nguyên liệu để đốt lò cũng nên chú ý các cụ ạ: Củi tươi thì nguy cơ độc cao nhất, củi khô đỡ hơn, than hoa thì may rủi dựa vào lượng nhiệt. Còn nếu dùng than đá hay các loại vật liệu “phải đào” lên, như các cây củi đã mục, bị chôn để đốt lò sưởi ấm thì độc vô cùng. Mong quý vị nhắn các cụ lưu ý cho điều này.
Một số cụ lại hay tỏ ra thanh bạch, trí thức không muốn tự vác củi mà đốt lò, vì sợ lấm bẩn, lem luốc, mất hình tượng. Loại cụ đạo mạo này cứ nhằm nhằm sai con cháu đi qua sân nhà khác lượm, thậm chí là chặt trộm củi về đốt, cái này cũng rất xấu nhé. Vườn nhà mình, sân nhà mình đầy củi khô củi tươi, củi mục, đầy lá khô rụng đầy lại không đốt lò mà sưởi, cứ nhăm nhe củi nhà hàng xóm là sao?
Các thông tin bên lề về khí CO (khí than):
– Khí này tuy độc nhưng lại là nguyên liệu chính của các nhà máy nhiệt điện chạy than.
– CO cũng là khí chính trong nguyên liệu sản xuất thép (Ví dụ Formosa, sẽ biên tút riêng về chuyện CO dùng trong luyện thép).
– Các động cơ chạy xăng, diesel khi hoạt động cũng sinh ra CO, nhưng động cơ xăng tạo nhiều CO hơn. Đã có nhiều người chết vì ngủ trong xe ô tô đang nổ đứng yên.
